Ταξίδι στην Κομμαγηνή: Αντίοχος
ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΚΟΜΜΑΓΗΝΗ :
ΝΕΜΡΟΥΤ ΝΤΑΓΙ , ΖΕΥΓΜΑ ΚΑΙ ΓΚΙΟΜΠΕΚΛΙΤΕΠΕ
Έχω ταξιδέψει πολλές φορές στη Μικρά Ασία και κάθε φορά αισθάνομαι την ίδια συγκίνηση. Αυτή η συναρπαστική γη είναι κυριολεκτικά σπαρμένη από ίχνη της τρισχιλιόχρονης παρουσίας των Ελλήνων στο σταυροδρόμι αυτό μεταξύ τριών ηπείρων. Από πού να ξεκινήσει κανείς και πού να τελειώσει: Πέργαμος, Εφεσσος, Μίλητος, Πριήνη, Δίδυμα, Αλικαρνασσός, Ιεράπολις(Pamukale), Τερμησσός, Ζεύγμα, Σμύρνη, Φώκαια, Αϊβαλί, Σαφράνπολη, Λεβίσι, Μύρα, Πόντος, Καππαδοκία, Κιλικία και βέβαια η Κων/πολη. Λόγω της σημαντικής γεωγραφικής της θέσης η Μικρά Ασία ήταν συνεχές πέρασμα κατακτητών που άφησαν πάμπολλα αρχαιολογικά μνημεία-αποδείξεις της παρουσίας τους εκεί. Επί πολλά χρόνια το τουρκικό κράτος δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τα μνημεία αυτά μια και δεν είχαν σχέση με την οθωμανική ιστορία. Τις τελευταίες μόνο δεκαετίες, προσβλέποντας και στις τουριστικές προοπτικές που δημιουργούνταν, άρχισαν να τα συντηρούν και να τα προβάλλουν. Το ταξίδι μας, λοιπόν, στη Νοτιοανατολική Τουρκία ήταν μία ακόμη έκπληξη. Φθάνοντας στα Αδανα με πτήση από Κων/πολη, παραλάβαμε το νοικιασμένο αυτοκίνητο και για 3 μέρες κινηθήκαμε προς τα δυτικά, όπου επισκεφθήκαμε τα παράλια της Κιλικίας φθάνοντας μέχρι τη Σελεύκεια.
Η Κιλικία είναι διάσπαρτη από ερείπια κάστρων, εκκλησιών, βωμών και αρχαίων πόλεων. Στη συνέχεια ακολουθώντας ανατολική πορεία επισκεφθήκαμε τις περιοχές των Κούρδων, όπου βρισκόταν οι βασικοί προορισμοί της εκδρομής : Το Νεμρούτ Νταγί , η Ζεύγμα και το Gοbeklitepe. Οι εντυπώσεις από τη γνωριμία με τα 3 αυτά σημαντικά μνημεία ήταν τόσο έντονες που νιώθω την ανάγκη να τις μοιραστώ με σας.
Α) Απόγευμα στο Νεμρούτ Νταγί.
Ο ήλιος γέρνοντας στέλνει τις τελευταίες του ακτίνες στην κορυφή του όρους Νεμρώδ που υψώνεται περήφανα σε ύψος 2.150 μ. πάνω από τις γύρω βουνοκορφές της οροσειράς του Ταύρου. Τα τεράστια πέτρινα κεφάλια ύψους 2 μ., που βρίσκονται 50 μ. κάτω από την κορυφή, παίρνουν μια ρόδινη απόχρωση καθώς λούζονται στο φως της δύσης. Είναι η ώρα που η πέτρα αποκτά ψυχή και θέλει να σου μιλήσει. Γι’ αυτό είναι και η ώρα που προτιμούν οι περισσότεροι να επισκεφθούν τον χώρο, που τούτη την ιδιαίτερη στιγμή είναι γεμάτος κυρίως από Ιταλούς και Γάλλους. Έλληνες δυστυχώς πολύ σπάνια ανεβαίνουν στον επιβλητικό αυτό τόπο. Κι όμως, ο χώρος αυτός αποτελεί ελληνική πολιτιστική κληρονομιά, μια και δημιουργήθηκε από τον βασιλιά Αντίοχο Α’ της Κομμαγηνής, τον αυτοεπονομαζόμενο Θεό, Δίκαιο, Επιφανή, Φιλέλληνα και Φιλορωμαίο (86-31 π.Χ.), που βασίλεψε στην Κομμαγηνή από 16 ετών μέχρι το θάνατό του. Το όνομά του μπορεί να μην λέει τίποτε στους πιο πολλούς Ελληνες, αλλά ήταν πολύ γνωστό στον Καβάφη, που το 1923 αφιέρωσε ένα ποίημα στον Αντίοχο με τίτλο «Επιτύμβιον Αντιόχου, Βασιλέως Κομμαγηνής».
Απ’ ό,τι φαίνεται, ο μεγάλος Αλεξανδρινός γνώριζε καλά την ιστορία αυτού του τόπου. Ο Αντίοχος από την πλευρά του πατέρα του Μιθριδάτη Α’ του Καλίνικου ήταν κατ’ευθείαν απόγονος του Δαρείου, ενώ από την πλευρά της μητέρας του Λαοδίκης, κόρης του Σελευκίδη Αντίοχου 8ου του Γρύπου, θεωρούσε τον εαυτό του απόγονο του Μ. Αλεξάνδρου. Ήταν ένας πανέξυπνος και χαρισματικός ηγέτης που κατάφερε με επιδέξιους διπλωματικούς χειρισμούς να αποφύγει τους πολέμους με άλλους ισχυρότερους αντιπάλους που επιβουλεύονταν τον τόπο του, όπως οι Ρωμαίοι και οι Πάρθες, κι έτσι η Κομμαγηνή γνώρισε επί των ημερών του τη μεγαλύτερη ακμή της. Η περιοχή του βασιλείου του τοποθετείται στη Μεσοποταμία, που ήταν σπουδαίο πέρασμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης , εξ’ ου και πλούσιο. Ο Αντίοχος, που είχε ελληνική παιδεία, προσπάθησε να συνενώσει τον ελληνικό και περσικό πολιτισμό σε έναν ενιαίο πολιτισμό και να δημιουργήσει μια νέα θρησκεία με τη λατρεία κοινών θεοτήτων περσικών και ελληνικών, όπως ο Δίας-Αχουραμάσδα, ο Απόλλων-Μίθρας, ο Ηρακλής-Αρτάκης κ.ά. Στη λατρεία των θεών συμπεριέλαβε και τον εαυτό του, και γι’ αυτό αποφάσισε την ανέγερση ιεροθυσίου και αργότερα ταφικού μνημείου για τον ίδιο, μια και επέλεξε εκείνο το μέρος για να ταφεί, στην κορυφή του όρους Νεμρώδ που φαινόταν από πολλά σημεία της Κομμαγηνής.
Κατασκεύασε λοιπόν δύο πλατώματα λίγο κάτω από την κορυφή του βουνού, ένα προς την ανατολή και ένα προς τη δύση. Και στα δύο πλατώματα είναι τοποθετημένα σε μια σειρά τεράστια αγάλματα ύψους περ. 9 μέτρων που αναπαριστούν ένα γεράκι, ένα λιοντάρι, τον ίδιο τον Αντίοχο, τη θεά Τύχη, τον Δία, τον Ηρακλή και τον Απόλλωνα. Ουσιαστικά είναι αγάλματα Ελλήνων θεών με περσική ενδυμασία. Τοποθετώντας τον εαυτό του μεταξύ των θεών προσπαθεί να θεοποιηθεί και ο ίδιος στα μάτια των υπηκόων του, πράγμα που επισημαίνεται και με πάμπολλα ανάγλυφα όπου εικονίζεται ο Αντίοχος να κάνει χειραψία – συμφωνία με τους θεούς. Στην πίσω πλευρά των αγαλμάτων είναι γραμμένοι στα ελληνικά οι νόμοι του, επεξηγήσεις για τους λόγους δημιουργίας του μνημείου και για τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, νουθεσίες προς τους προσκυνητές και αναφορά στο τόπο όπου αποφάσισε να ταφεί μετά θάνατον.
Παρ’ όλες όμως τις μέχρι σήμερα προσπάθειες και ιδιαίτερα της Αμερικανικής αρχαιολογικής αποστολής που προσπάθησε με δυναμίτη να ανακαλύψει δίοδο, δεν έγινε δυνατό να ανασκαφεί το βουνό και να βρεθεί ο τάφος του. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η κορυφή του βουνού κάτω από την οποία είναι θαμμένος είναι καλυμμένη από 600.000 τόνους πέτρας μικρών διαστάσεων, που προήλθε από το σκάλισμα των αγαλμάτων. Αυτές οι πέτρες δεν είναι δυνατόν να απομακρυνθούν χωρίς να πέσουν οι από πάνω. Κι έτσι ο Αντίοχος, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά την ιδιοφυϊα του, αναπαύεται ανενόχλητος από τυμβωρύχους και αρχαιολόγους στο πέρασμα των αιώνων, τη στιγμή που όλα τα αντίστοιχα ταφικά μνημεία σ’ όλο τον κόσμο έχουν συλληθεί προ πολλού.
Δυστυχώς οι Ρωμαίοι, όταν κατέλαβαν την Κομμαγηνή μετά το θάνατό του, κατέστρεψαν το ιεροθυσίο για να εξαφανίσουν την ανάμνηση του μεγάλου βασιλιά, που είχε κατανικήσει τις λεγεώνες του Μάρκου-Αντώνιου όταν πολιόρκησαν την πρωτεύουσά του, κι έτσι σήμερα τα κεφάλια των αγαλμάτων βρίσκονται πεσμένα μπροστά από τα κυρίως σώματα, αλλά γενικά είναι σε καλή κατάσταση. Εκτός των αγαλμάτων, ο επισκέπτης θα δει στα πλάγια του ανατολικού πλατώματος ανάγλυφες στήλες με τους πρόγονους του Αντίοχου (προς το βορρά οι Πέρσες και προς το νότο οι Μακεδόνες), ενώ στα πλάγια του δυτικού υπάρχουν ημιτελείς πλάκες με τους απόγονούς του που τοποθετήθηκαν προφανώς αργότερα μετά το θάνατό του. Ο Αντίοχος κατασκευάζοντας δύο παρόμοια πλατώματα χαιρετίζει τον θεό Ηλιο τόσο το πρωί όταν ξεκινάει την ουράνια πορεία του, όσο και το δειλινό που γέρνει να ξεκουραστεί, και αφήνει την επιλογή της καλύτερης ώρας για επίσκεψη στην κρίση του επισκέπτη, τον οποίο παρακαλεί να προσέλθει με ευσέβεια και ευλάβεια στους θεούς.
Από το 1987 η περιοχή βρίσκεται στη λίστα της Unesco με τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς, ενώ από το 1989 η Τουρκία την έχει ανακηρύξει εθνικό πάρκο. Για να φθάσει κανείς εκεί ακολουθεί το δρόμο προς την πόλη Adiyaman, μετά προς το χωριό Kahta, και το τελευταίο χωριό που συναντά είναι το Karadut, 10 περ. km από την κορυφή, όπου υπάρχουν μερικοί ξενώνες (φτωχικοί γιατί πρόκειται για κουρδικά χωριά). Ισως η καλύτερη λύση είναι το Euphrat hotel που δηλώνει ότι είναι 3 αστέρων, ενώ δίπλα του είναι το Kervanseray pension, αμφότερα σε απόσταση 8 km από το μνημείο, στο οποίο πάτε με αυτοκίνητο , παρκάρετε σε απόσταση 800 μέτρων, και τα τελευταία μέτρα γίνονται με τα πόδια σε ανηφορικό μονοπάτι. Οσο κι αν έχεις διαβάσει και ενημερωθεί, τίποτε δεν μπορεί να σε προετοιμάσει για το δέος που θα νιώσεις όταν αντικρύσεις τις σιωπηλές μορφές που σταμάτησαν το χρόνο.
Νίκος Καρνής
starclassic.gr/article/1801
Ταξίδι στην Κομμαγηνή: Αντίοχος
Ταξίδι στην Κομμαγηνή: Αντίοχος