Ο μεταφραστής ως λογοτέχνης μέσα από την περίπτωση του Φοίβου Ι. Πιομπίνου και τη μετάφραση του βιβλίου «Ο δρόμος για το Αλταμόν»  της Γκαμπριέλ Ρουά στις εκδόσεις «Θίνες».

Όπως αναζητά κανείς την καλή, αγαπημένη λογοτεχνία, αναζητά και την καλή μετάφραση, όπου η γλώσσα λειτουργεί ως λεπτός νευρώνας μετάγγισης του νοήματος σε όλο του το πολυτροπικό βάθος και εύρος, ανταμώνοντας υποκείμενα διαφορετικής κουλτούρας σε πανανθρώπινους τόπους βιωμάτων.

Ο  λόγιος Φοίβος Ι. Πιομπίνος έχει καταξιωθεί ως μεταφραστής μέσα από ένα πολυετές έργο που μας έχει χαρίσει πρόσβαση σε σημαντικότατα έργα λόγου, τα οποία έχουν γραφεί σε άλλες γλώσσες και απηχούν διαφορετικούς πολιτισμούς, με κοινόν άξονα πάντοτε την ποιότητα, η οποία εδραιώνεται ως κριτήριο του διαχρονικά ωραίου. Υποδειγματικός από τη μία μεταφραστής, με την έννοια της αφοσίωσης στη συνοχή και τη συνέχεια της γλώσσας, όσο και της συνέπειας προς τους κανόνες της χρήσης της γλώσσας εκατέρωθεν – αυτούς που αναδεικνύουν το πνεύμα ενός συγγραφέα και του πολιτισμικού του υπόβαθρου, απλώνοντας την ίδια στιγμή ρίζες στην άλλη γλώσσα, στον άλλο πολιτισμό, στον άλλο άνθρωπο ∙και από την άλλη χαρισματικός υπηρέτης του λόγου, αφού η ελληνική γλώσσα στο κείμενο της μετάφρασης ρέει, σχεδόν κυματίζει όπως το φως, το νερό κι ο αέρας -όπως άγγιξαν το συγγραφέα και τα πρόσωπά του, τον τόπο τους, την εποχή τους και δονεί εκείνη την εσωτερική μας συχνότητα που δύναται να τα αναγνωρίσει ∙που διψά να τα αναγνωρίσει για να λυτρώσει την ανάγκη της για αυτογνωσία μέσα από τη γνώση του άλλου, μέσα από τη σχέση.

Μια καλαίσθητη έκδοση του εκδοτικού οίκου Θίνες «Ο δρόμος για το Αλταμόν» της καναδής γαλλόφωνης συγγραφέως Γκαμπριέλ Ρουά με τρία διηγήματά της σε μετάφραση του Φοίβου Ι. Πιομπίνου μας έφερε ξανά στη θέση της μέθεξης και της παίδευσης.

Η έκδοση τηρεί το πολυτονικό σύστημα γραφής και συνοδεύεται -όπως συμβαίνει πάντα στις μεταφράσεις του Φοίβου Ι. Πιομπίνου- από εμπεριστατωμένη και κατατοπιστική εισαγωγή για τη λογοτεχνική προσωπικότητα της συγγραφέως, ενταγμένη στον πολιτισμικό της χωρόχρονο, αλλά και από λεπτομερείς σημειώσεις που υποβοηθούν την κατανόηση του κειμένου.

Ο Φοίβος Ι. Πιομπίνος επιλέγει να μεταφράσει συγγραφείς που περιγράφουν τις απλές στιγμές της ζωής, φωτίζοντας το υπαρξιακό βάθος των επιλογών μας καθώς ανεπαισθήτως μας οδηγούν στην κάθαρση. Πρόσωπα τοποθετημένα σε συγκεκριμένο χρόνο και τοπίο -που ζωντανεύουν μέσα από την περιγραφή και την επιτυχή μετάφρασή τους-, αλλά που εν τέλει αγγίζουν χορδές πέρα από τον συγκεκριμένο χωρόχρονο. Λεπτά συναισθήματα, μικρές κι ασήμαντες στιγμές, σκέψεις και συνομιλίες που εξηγούν την πορεία των πράξεων και των πραγμάτων∙ όλα τούτα τα μικρά και νευραλγικά που αναδύονται στη συνείδηση μόνον όταν περάσει η στιγμή τους… Κι η λογοτεχνία αποπειράται να τα φωτίσει, να διδάξει διά της κάθαρσης. Μπορούμε με ασφάλεια να χαρακτηρίσουμε τις μεταφράσεις του Φοίβου Ι. Πιομπίνου λογοτεχνία, καθώς διασώζει όλες ετούτες τις λεπτές χροιές και τη δυναμική τους.

«Χαρμόσυνη»… αναρωτιέμαι ποια λέξη της γαλλικής γλώσσας έχει αποδοθεί με αυτήν την ιδιαίτερη σημασία, και νιώθω βαθιά χαρά να διαβάζω μια λέξη που δεν χρησιμοποιείται εύκολα πια αν και τη γνωρίζω, να ζω την αισθητική απόλαυση του ήχου και της νοηματικής απόχρωσης, να την αφήνω να με συνδέει με μιαν άλλη γλώσσα, κουλτούρα, με πρόσωπα, βιώματα για να χαρώ τη διαφορά, την ανακάλυψη και ταυτόχρονα να διαπιστώνω το ομοιογενές των βασικών ανθρώπινων βιωμάτων στο χωρόχρονο απανταχού της γης και των καιρών: τις ανθρώπινες σχέσεις, την ανακάλυψη του εαυτού, της ηλικίας, του κόσμου, τη βίωση του χρόνου, την ανάδυση των υπαρξιακών ερωτημάτων με τον πλέον απλό και αθόρυβο τρόπο, όπως το ψιθύρισμα της λίμνης Γουίνιπεγκ. Δεν γνώριζα την ύπαρξη της λίμνης Γουίνιπεγκ, όπως και τα ατέρμονα άνυδρα ισόπεδα τοπία της Μανιτόμπας.. Μα και να τα γνώριζα, δεν ήξερα τους ήχους των ανθρώπων… Η διήγηση της Γκαμπριέλ Ρουά και η απόδοσή της στα ελληνικά από τον Φοίβο Ι. Πιομπίνο μας παίρνουν από το χέρι και μας συστήνουν σε αισθήσεις λεπτές, ανθρώπινες, όπως ο αέρας ή η ζέστη ενός απέραντου κάμπου όπου το νερό σπανίζει και πώς υποδέχεται ένα παιδί μεγαλωμένο εκεί, το μεγάλο νερό της λίμνης, τη λαλιά της…

Και σε τούτη τη μετάφραση αναδίδονται αρώματα όπως η αίσθηση της παιδικής ηλικίας, όπου όλα έχουν μια ονειρικά λεπτή σήμανση, όπου τα αγαπημένα πρόσωπα βιώνονται από το παιδί με ένα μίγμα δέους και οικειότητας, κι όπου η ανακάλυψη του εαυτού και του κόσμου αφυπνίζονται χάρη και στις πλέον μικρές εμπειρίες. Η σχέση με τη γιαγιά, με έναν ηλικιωμένο φίλο και στο τρίτο αφήγημα με τη μητέρα αναδεικνύονται σε όλη τους την αθόρυβα καταλυτική σημασία για την ανατροφή και τη συγκρότηση της προσωπικότητας, μέσα από την εναλλαγή του λόγου και της σιωπής στα ατέρμονα πεδία της Μανιτόμπας, αφού προσφέρονται για ενδοστροφή και αναπόληση.

Δεν γνώριζα τη Μανιτόμπα, την επίπεδη άνυδρη ερημιά της ως εκεί που φθάνει το μάτι, αλλά και πάλι πώς να είχα νιώσει τα αισθήματα που ξυπνά στους κατοίκους της; Την αγάπη, τα όνειρα, το ρυθμό που τους εμφυσά και συνδέονται άρρηκτα μαζί της; «Από το κατώφλι κοίταζε ν’ απλώνεται μπροστά της ο γυμνός κάμπος για τον οποίο, μια ζωή ολόκληρη, δεν έπαυε να παραπονιέται, λέγοντας πως ήταν πληκτικός μέχρι θανάτου, πως δεν θα τον συνήθιζε ποτέ, πως δεν θα γινότανε ποτέ ο τόπος της… κι εντούτοις αναρωτιόμουν αν εκείνο που την κρατούσε πια τόσο γερά εκεί, δεν ήταν αυτός ακριβώς ο κάμπος, ο παλιός εχθρός της, αυτός που τον είχε πιστέψει για εχθρό της…»

Όπως κι η λίμνη Γουίνιπεγκ, μια λέξη στο χάρτη, ζωντάνεψε με τους λουόμενους και τον αχό τους αλλά κυρίως με την έκσταση του παιδιού της Μανιτόμπας που δεν έχει αντικρίσει ξανά νερό σε αφθονία. Για τούτο και προτιμά, αντί να παίξει με τα νερά, να την ακούει... Να ακούει το κύμα, τον άνεμο, τα υδρόβια πουλιά, και κυρίως μες στη σιωπή που ακολουθεί την αποχώρηση του πλήθους, το «μελαγχολικό τραγούδι του νερού που ερχόταν να σβήσει πάνω στην αμμουδιά… είχα την αίσθηση μιας μικρής ψιθυριστής φράσης. Ώστε η λίμνη δεν είχε παρά μια φράση να πει από την αρχή των αιώνων, την οποία αέναα έλεγε και ξανάλεγε;»

Περιγράφω την απόλαυση που χαρίζει η ανάγνωση της λογοτεχνίας, απλή και δυσεύρετη –τόσο στο πρωτότυπο όσο και σε μετάφραση-  που όμως, την κάνει εφικτή η αριστουργηματική μετάφραση του Φοίβου Ι. Πιομπίνου.

Πληροφορίες για την εργογραφία και τις μεταφράσεις του συγγραφέα και μεταφραστή Φοίβου Ι. Πιομπίνου μπορείτε να βρείτε στον προσωπικό του ιστότοπο: piombinos.com

Πληροφορίες έκδοσης:  Ο δρόμος για το Αλταμόν, Γκαμπριέλ Ρουά, μετάφραση: Φοίβος Ι. Πιομπίνος εκδόσεις: «Θίνες», Αθήνα 2015, σελ. 171.