Η κεραμική της Σίφνου

Η Σίφνος, ένα νησί στο κυκλαδίτικο αρχιπέλαγος του Αιγαίου, έχει υπάρξει για αιώνες συνώνυμη της κεραμικής της περιοχής. Διέθετε πηλό υψηλής ποιότητας, που επέτρεπε τη δημιουργία ανθεκτικών στη θερμότητα μαγειρικών σκευών, άφθονο ήλιο, που επιτάχυνε τη διαδικασία ξήρανσης και άφθονα δέντρα και θάμνους που χρησίμευαν ως προσάναμμα για τους ξυλόφουρνους του νησιού. Αυτές οι ευνοϊκές συνθήκες έδρασαν καταλυτικά για τη συστηματική παραγωγή και την προοδευτική εξέλιξη μοναδικών καθημερινών αντικειμένων και τεχνικών από τις αρχές του 18ου αιώνα. Σήμερα, η πρακτική της αγγειοπλαστικής συνεχίζεται, με πάνω από δεκαπέντε ενεργά εργαστήρια διασπαρμένα σε απάνεμους όρμους και χωριά της ενδοχώρας του νησιού.

Και μεγάλος που ‘μαι στην ηλικία, πάντα μαθαίνεις. Πάντα μαθαίνεις. Δεν σταματά… Και να μη λες ποτέ πως τα ξέρεις όλα. Πρέπει να λες ότι δεν τα ξέρω.

Γιάννης Λεμπέσης

Κάθε εργαστήριο κεραμικής είναι μια αποθήκη γνώσης, κωδικοποιημένη με τη μορφή αντικειμένων, φωτογραφιών και ιστοριών. Με την ενθάρρυνση μελών της τοπικής κοινότητας που επιδιώκουν να ξεκινήσουν ένα μουσείο κεραμικής στο νησί, η ομάδα του Δικτύου Αρχιπέλαγος ξεκίνησε ένα έργο έρευνας και τεκμηρίωσης που επιδιώκει να αναπτύξει από κοινού υλικά που θα συμπεριληφθούν στο μελλοντικό μουσείο, σε συνεργασία με το Σωματείο Αγγειοπλαστών Σίφνου. Αυτά τα υλικά περιλαμβάνουν πλέον εκατοντάδες ψηφιοποιημένες φωτογραφίες και τεκμήρια, μια σειρά δεκατριών ταινιών μικρού μήκους για καθένα από τα ενεργά εργαστήρια στο νησί και δύο διεπιστημονικά ερευνητικά προγράμματα.

Ο πατέρας μου έφτιαξε ένα στραβό (αντικείμενο) και μου λέει «άστο, μην το χαλάσεις». Το πρώτο που έφυγε ήταν το στραβό κι όχι τα ίσια. Κι από τότε μέχρι τώρα κάνω αυτή τη δουλειά. Δηλαδή… τα στραβά που έχω – πιο πολλά είναι τα στραβά παρά τα ίσια.

Γιώργος Εξυλζές

Οι δεκατρείς ταινίες που προέκυψαν, εκ των οποίων οι τέσσερις παρουσιάζονται εδώ, μιλούν για τις μορφές τεχνικής και συμβολικής γνώσης που ενσωματώνονται σε ισάριθμα εργαστήρια. Από τεχνικές σκαψίματος και ανάμειξης εδάφους έως τις κοινωνικές πτυχές της τέχνης, συμπεριλαμβανομένων των μαγειρικών, μουσικών και θρησκευτικών παραδόσεων, οι συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν μιλούν για την πλούσια ιστορία και το διασυνδεδεμένο παρόν της αγγειοπλαστικής με τον κοινωνικό και οικονομικό ιστό της Σίφνου.

Για μένα η παράδοση δεν είναι κάτι που είναι κάτι συγκεκριμένο, είναι πολύ υποκειμενικό: πού τραβάς τη γραμμή, από πού αρχίζει η παράδοση. Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά, είναι ότι αυτή τη στιγμή δεν κάνω παραδοσιακά κεραμικά εγώ. Κι εγώ είμαι ευχαριστημένος μ’ αυτό.

Αντώνης Κ. Καλογήρου

Τα νήματα αυτών των διάφορων συνομιλιών δημιουργούν ένα δυνατό αλλά και λεπτοφυή χορό. Πιεσμένη από τις περιφερειακές οικονομικές αλλαγές που είναι δυσμενείς προς τη μικρής κλίμακας, βιοτεχνική παραγωγή και εκτοπισμένη από μια ολοένα και περισσότερο βασισμένη στον τουρισμό οικονομία υπηρεσιών, η παραδοσιακή κεραμική στο νησί αντιμετωπίζει ένα αβέβαιο μέλλον. Αλλά όπως μας υπενθυμίζει ο Αντώνης Ατσόνιος, τέταρτης γενιάς αγγειοπλάστης στο χωριό Βαθύ, η κεραμική υπήρχε στο Αιγαίο από την αρχαιότητα και έχει περάσει πολλά “κύματα”.

Νομίζω ότι υπάρχει, υπάρχει μέλλον. Γενικά στην αγγειοπλαστική υπάρχει μέλλον. Οι τέχνες δεν σβήνουν εύκολα.

Αντώνης Ατσόνιος

Αυτό το άρθρο γράφτηκε στο πλαίσιο του έργου Crafted, ενός Generic Service έργου το οποίο στοχεύει στον εμπλουτισμό και την προώθηση των παραδοσιακών και εφαρμοσμένων τεχνών. Διαβάστε περισσότερα στο Europeana Pro και βρείτε όλο το υλικό σχετικά με το Crafted στη σελίδα Making Culture.

Πηγή: .europeana.eu/el/blog