Ακατοίκητο επί χρόνια το διαμέρισμα στην οδό Τοσίτσα, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, ήταν όπως το είχε αφήσει ο τελευταίος ιδιοκτήτης του, ένας ιδιοφυής μαθηματικός και γνωστός διανοούμενος στην πόλη. Μπαίνοντας η Πέννυ Σεφεριάδου, αρχιτέκτων που συνεργάζεται με την Αναπτυξιακή Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης, είδε στο γραφείο στοιβαγμένες χειρόγραφες σημειώσεις του και ένα βαλιτσάκι με παλιούς χάρτες, στα τραπέζια απλωμένα παντού βιβλία μαθηματικών και λογοτεχνίας και στην κουζίνα τις αγαπημένες του κούπες. Ο Αγαθόνικος Αγαθονικόπουλος είχε κληροδοτήσει το σπίτι αυτό στον Δήμο Θεσσαλονίκης, ελπίζοντας να αξιοποιηθεί για το κοινό καλό. Η κ. Σεφεριάδου, ξεναγώντας μας στο ανακαινισμένο πλέον διαμέρισμα, λέει με περηφάνια πως τον Ιούνιο, 15 χρόνια από τον θάνατο του σημαντικού αυτού άνδρα, η επιθυμία του θα εκπληρωθεί.
Το διαμέρισμα συγκαταλέγεται στα 40 κενά σπίτια της Θεσσαλονίκης που ανήκουν στο δημόσιο και τα οποία ανακαινίστηκαν και θα ενοικιαστούν με χαμηλό μίσθωμα σε κοινωνικά ευάλωτες ομάδες μέσω του πρώτου φορέα κοινωνικής μίσθωσης που ιδρύεται στην Ελλάδα.
Πίσω από την πρωτοπόρο πρωτοβουλία βρίσκεται η Αναπτυξιακή Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης (ΜΑΘ). Ολα ξεκίνησαν το 2019, όταν η ομάδα που εργαζόταν στην κοινωνική ένταξη και στέγαση συνειδητοποίησε πως άνθρωποι με επισφαλή στέγαση, ακόμη και όταν λάμβαναν επιδοτήσεις ενοικίων μέσω κοινωνικών προγραμμάτων, αδυνατούσαν να βρουν προσιτά ενοίκια στη Θεσσαλονίκη εξαιτίας της κατακόρυφης αύξησης των τιμών. Το πρώτο βήμα που έκαναν ήταν να πραγματοποιήσουν μια έρευνα σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για το στεγαστικό προφίλ της πόλης.
Η χαρτογράφηση
Τα στοιχεία που έφερε στο φως η έρευνα ήταν αποκαλυπτικά: πάνω από 77.000 ακίνητα δεν ηλεκτροδοτούνταν από το 1995 και παρέμεναν κενά, εντός της Μητροπολιτικής Θεσσαλονίκης. Τα μισά (47,8%) ήταν κατοικίες. Αντιστοίχως, μόνο στον Δήμο Θεσσαλονίκης ο αριθμός των κενών κατοικιών ξεπερνούσε τις 16.000. «Διάφοροι μύθοι καταρρίφθηκαν κατά τη διάρκεια της μελέτης. Το βασικό ήταν πως εντοπίσαμε ότι υπήρχαν πάρα πολλά κενά σπίτια. Αυτό ήταν μία καινούργια ανακάλυψη. Μέχρι τότε επικρατούσε ο μύθος ότι πρέπει να χτίσουμε κι άλλα σπίτια σε μια ήδη πυκνοκατοικημένη πόλη, ώστε να αυξηθεί η προσφορά», τόνισε η Μερίτς Οζγκουνες, επικεφαλής του προγράμματος στέγασης της ΜΑΘ. Η ίδια και οι συνεργάτες της παρατήρησαν πως ένα μέρος των κενών αυτών σπιτιών ανήκουν σε φορείς του Δημοσίου, όπως οι δήμοι, και πολλά προέρχονται, όπως στην περίπτωση του Αγαθονίκου Αγαθονικόπουλου, από κληροδοτήματα.
«Γιατί σε εσάς;»
Με βάση την πληροφορία αυτή αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα μοντέλο κοινωνικής μίσθωσης εμπνευσμένο από αυτό του Βελγίου, το οποίο όμως κλήθηκαν να προσαρμόσουν στις ιδιαιτερότητες της χώρας. «Επρεπε να προσαρμόσουμε το μοντέλο σε ένα πλαίσιο αρρύθμιστο, όπου δεν υπάρχει θεσμοθέτηση κοινωνικής κατοικίας ή φορείς διάθεσης κοινωνικής κατοικίας», σημείωσε η κ. Οζγκουνες. Οπως εξήγησε, στο Βέλγιο οι αντίστοιχοι φορείς κοινωνικής μίσθωσης αποκτούν το δικαίωμα χρήσης ακινήτων για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως η 15ετία, και τα διαθέτουν ως κοινωνικές κατοικίες, με χαμηλό μίσθωμα. Το βασικό κίνητρο για τους ιδιοκτήτες είναι πως τους προσφέρουν εγγύηση ενοικίου, «δηλαδή βρέξει-χιονίσει ο ιδιοκτήτης θα πληρωθεί», ενώ την ίδια στιγμή, όλη η διαχείριση του ακινήτου, όπως η συντήρηση και οι πληρωμές, γίνεται από τους φορείς χωρίς να επιβαρύνεται σε τίποτα ο ιδιοκτήτης. Στο τέλος της 15ετίας, του το επιστρέφουν ανακαινισμένο.
Καθώς δεν υπήρχαν χρηματοδοτικά εργαλεία για να προσεγγίσουν ιδιώτες, τα μέλη της ομάδας απευθύνθηκαν σε δημόσιους φορείς. Η αποστολή τους, ωστόσο, δεν αποδείχθηκε εύκολη. Επρεπε να εντοπίσουν τους φορείς, να ανακαλύψουν τι τους ανήκει και να τους πείσουν να τους παραχωρήσουν τα ακίνητα για ένα χρονικό διάστημα. Οπως ανέφεραν, από κάποιους φορείς αντιμετωπίστηκαν με δυσπιστία έως και άρνηση. «Τους μιλούσαμε για κοινωνικό μίσθωμα και μας έλεγαν πως “αν το δώσω τώρα στην αγορά θα πάρω 500 και 600 ευρώ, γιατί να το δώσω σε σένα;”. Μας ρωτούσαν συνεχώς για την εγγύηση ενοικίου», θυμάται η Πέννυ Σεφεριάδου. Τόσο η ίδια όσο και η Μερίτς Οζγκουνες είχαν απαντήσεις: η εγγύηση ενοικίου θα συνδεόταν με υπάρχον κρατικό πρόγραμμα που προσέφερε εγγύηση για τέσσερα χρόνια και η ομάδα θα αναλάμβανε να ανακαινίσει τα σπίτια μέσω ενός κονδυλίου που εξασφάλισε από το Ταμείο Ανάκαμψης, πράγμα που δεν είχαν τη δυνατότητα να κάνουν μόνοι τους οι φορείς του Δημοσίου.
Σταδιακά, οι δήμοι και οι άλλοι φορείς πείθονταν και συμφωνούσαν να παραχωρήσουν στον φορέα τα ακίνητα. «Οσο αρχίσαμε να υλοποιούμε το πρόγραμμα και δημιουργήθηκε εικόνα τού τι πάμε να κάνουμε, μας έπαιρναν οι ίδιοι τηλέφωνο και μας έλεγαν: Τελικά, έχουμε δύο ακίνητα ακόμη. Υπήρχε ένας φορέας που κάθε τρεις μήνες από μόνος του έπαιρνε απόφαση να μας παραχωρήσει ένα ακόμη ακίνητο», τόνισε η κ. Οζγκουνες.
Πλακάκι πλακάκι
Η Πέννυ Σεφεριάδου έχει συγκρατήσει στη μνήμη της κάθε φορά που άνοιγε την πόρτα και αντίκριζε ένα από τα κενά σπίτια που θα καλείτο να κάνει ξανά κατοικήσιμα. «Κάποια από αυτά είχαν να κατοικηθούν 20 χρόνια». Οπως περιέγραψε, μιλώντας στην «Κ», σε κάποιες περιπτώσεις ήταν άθλος ακόμη και να εντοπίσει ποιο ήταν το κλειστό διαμέρισμα και να βρει τα κλειδιά που αντιστοιχούσαν στην πόρτα. «Οι αράχνες είναι αυτές που σε υποδέχονται πάντα. Εχω μπει σε διαμέρισμα που είχε μετατραπεί σε περιστερώνα. Ηταν γεμάτο κουτσουλιές. Πατούσες και τα πόδια σου έκαναν κρατς κρατς». Αλλες φορές η συνάντηση ήταν πιο συγκινητική: «Βρίσκαμε προσωπικά αντικείμενα, φωτογραφίες. Σε ένα σπίτι είχε μείνει ακόμη στον καθρέφτη ο αριθμός μιας συνταγογράφησης που μάλλον είχε γράψει ηλικιωμένη γυναίκα με μαρκαδοράκι για να τον θυμάται».
Λόγω παλαιότητας και εγκατάλειψης, οι ανάγκες που είχαν αυτά τα διαμερίσματα «για να επανενταχθούν στην κοινωνία» –όπως λέει αστειευόμενη– ήταν τεράστιες. Δυσανάλογο με τις ανάγκες το ποσό που είχαν στη διάθεσή τους: 13.000 ευρώ ανά σπίτι. Ως αρχιτέκτων επιστράτευσε τη δημιουργικότητα και την ευρηματικότητά της, ώστε όχι μόνο να γίνουν ξανά λειτουργικά τα διαμερίσματα, αλλά να είναι και άρτια αισθητικά, και όχι εργολαβικά, και παράλληλα η κάθε παρέμβαση να σέβεται την ιστορία και το αρχιτεκτονικό στυλ της περιοχής όπου εντάσσονται. Η Πέννυ Σεφεριάδου θυμάται πως όταν μπήκε στο σπίτι του γνωστού μαθηματικού, ο ανάδοχος εξεπλάγη από την κακή κατάσταση, λέγοντάς της ότι πρέπει να αλλάξουν τα πάντα. «Εγώ του έλεγα ότι θέλω να κρατήσουμε τα κεραμικά πλακάκια, αυτά τα παλιά, τα ζωγραφιστά. Μου απάντησε ότι θα κοστίσει μια περιουσία και καλό είναι να τα ξηλώσουμε και να βάλουμε καινούργιο πλακάκι. Τελικά, μπήκε στη διαδικασία ο ίδιος να πάει Σαββατοκύριακο μαζί με τον μάστορα, να τρίβουν παρέα το πλακάκι και να μου στέλνουν φωτογραφίες». Οπως είπε, ο σκοπός του προγράμματος που ήταν να αξιοποιηθούν οι κατοικίες αυτές ως κοινωνικές ευαισθητοποιούσε καθέναν με τον οποίον συνδιαλεγόταν, από τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας μέχρι τους τεχνίτες. Αντιστοίχως, παρατήρησε η ίδια, μεγάλη ήταν και χαρά των γειτόνων που συνειδητοποιώντας ότι γίνονταν εργασίες στα μέχρι τώρα άδεια σπίτια, αναφωνούσαν «επιτέλους»!
Σε ποιους θα ενοικιαστούν τα πρώτα σπίτια
Τα σπίτια θα δοθούν με κοινωνικό μίσθωμα, το οποίο υπολογίζεται βάσει αντικειμενικής αξίας του ακινήτου και όχι βάσει τιμών αγοράς. Το επόμενο διάστημα θα έχει ολοκληρωθεί η ανακαίνιση των πρώτων 30 σπιτιών και θα ακολουθήσει η διαδικασία και για τα υπόλοιπα δέκα. Η Αναπτυξιακή Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης έχει ήδη αποστείλει στους δήμους τα χαρακτηριστικά των νέων σπιτιών και αναμένει από αυτούς τη λίστα των ευάλωτων ατόμων ή νοικοκυριών που θα κατοικήσουν πρώτοι. Οι ένοικοι θα είναι ωφελούμενοι του προγράμματος «Στέγαση και Εργασία», που απευθύνεται σε άτομα και οικογένειες που βρίσκονται είτε σε αστεγία είτε σε επισφαλείς συνθήκες στέγασης και το οποίο τους παρέχει επιδότηση ενοικίου για 24 μήνες με δυνατότητα λήψης για επιπλέον 1+1 χρόνια επιδόματος στέγασης.
Βλέποντας αυτό που ξεκίνησε πριν από έξι χρόνια να λαμβάνει σάρκα και οστά, η Μερίτς Οζγκουνες νιώθει δικαιωμένη και όχι μόνον. «Συγκινούμαι συνεχώς γιατί όταν ξεκινήσαμε μας έλεγαν πως δεν υπήρχε καμία περίπτωση να τα καταφέρουμε, επειδή δεν υπήρχε νομοθετικό πλαίσιο. Και εμείς, λίγο σαν τους τρελούς, με πολλή πίστη, το πετύχαμε».
Η αρχιτέκτων εξέφρασε παράλληλα και την αγωνία της ομάδας, η προσπάθειά τους να μην περιοριστεί μόνο στα 40 αυτά διαμερίσματα. «Περιμένουμε από πλευράς του υπουργείου να το υποστηρίξει και μακροχρόνια. Πρόκειται για ένα πιλοτικό πρόγραμμα που έχει τυποποιήσει διαδικασίες οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με έναν τρόπο ώστε να μπορέσουν να πολλαπλασιάσουν το αποτέλεσμα».
Η ομάδα ήδη έχει αρχίσει να ψάχνει χρηματοδοτήσεις για να προχωρήσει σε ανακαινίσεις και άλλων δημόσιων κτιρίων που είναι κενά εντός των ορίων της μητροπολιτικής Θεσσαλονίκης, ενώ μέσω ΕΣΠΑ έχει εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα του φορέα μίσθωσης.
Σχόλια σε άρθρα (0)