Τι μέρος του όλου είμαι;

Η αίσθηση που έχουμε για τον εαυτό μας, οι πεποιθήσεις μας για την ταυτότητά μας, οι αντιλήψεις μας για το πού ανήκουμε, οι αξίες που θεωρούμε ότι μας αντιπροσωπεύουν…καθρεφτίζουν κάθε μέρα, κάθε στιγμή το πώς σχετιζόμαστε με τον κόσμο. Το τι κατανοούμε όταν λέμε «εγώ» μας κατατάσσει κατευθείαν σε μια δυναμική που επηρεάζει άμεσα την διανοητική, ψυχική και σωματική μας υγεία.

Έτσι, αυτό το λογοπαίγνιο «τι μέρος του όλου είμαι;» διεκδικεί μιαν απάντηση για το πώς βιώνουμε την παρουσία μας στον κόσμο, αυτό το όλον που μας περιβάλλει και που σίγουρα είμαστε μέρος του. 

Λοιπόν, τι απάντηση μπορούμε να δώσουμε στο ερώτημα «όταν λες εγώ τι εννοείς; Ποιο είναι το περιεχόμενο αυτού του εγώ;». Αυτή η απάντηση δίνει όλον τον τόνο στον τρόπο της ζωής μας. Από το «ξέρεις ποιος είμαι εγώ;!!!» μέχρι το «εγώ δεν είμαι τίποτα…» υπάρχουν πολλές διαβαθμίσεις που αυτόματα μας τοποθετούν σε μια κατεύθυνση προς την ευτυχία ή τη δυστυχία.

Το όνομα, η καταγωγή, το φύλο, η ηλικία, η φυλή, η εθνικότητα, η θρησκεία, το επάγγελμα, τα ταλέντα, οι δεξιότητες, τα ελαττώματα, τα προτερήματα, το ντύσιμο, η σωματική διάπλαση, οι ιδέες, η πολιτική ιδεολογία, η κοινωνική τάξη, το ζώδιο…όοοολα αυτά μπορούν να συνθέσουν μιαν αντίληψη για το τι θεωρούμε εγώ. Και σίγουρα είναι σημαντικά συστατικά που μας προσδίδουν το καθένα μια παρακαταθήκη, ένα δώρο, μια δυναμική πάνω στην οποία αναπτυσσόμαστε και επιλέγουμε και εν τέλει εξελισσόμαστε.

Ας σκεφτούμε όμως…Αν πει κάποιος είμαι άνδρας, σημαίνει ότι έχει ένα ανδρικό εγώ; Ένα ανδρικό σώμα ναι…Μια εκπαίδευση σχετική με το φύλο του, πάλι ναι…Με αυτήν την λογική υπάρχει και το γυναικείο εγώ, το μελαμψό εγώ, το Αγγλικό εγώ, το Δυτικό εγώ, το προτεσταντικό, το σοσιαλιστικό, το μεγαλοαστικό κ.ο.κ. εφόσον όλα αυτά έχουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Άλλο ένας χρηματιστής, άλλο ένας μπετατζής…Είναι όμως έτσι; Είναι αυτή η ουσία του εγώ ή είναι χαρακτηριστικά του που το διαφοροποιούν, αλλά η ουσία του παραμένει άλλη;

Ας το προσεγγίσουμε αλλιώς τώρα. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε σώμα, ψυχή και πνεύμα. Είναι μια καθολική πραγματικότητα. Το πώς αυτά τα τρία συνεργάζονται με βάση την παιδεία μας, τις προσωπικές μας επιλογές, τα ιδανικά μας, το περιβάλλον μας είναι επίσης μια διαφοροποίηση που δεν αλλάζει το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι όλοι διαθέτουμε αυτές τις τρεις αρχές: σώμα, ψυχή και πνεύμα. Το καταλαβαίνουμε γιατί έχουμε τις αντίστοιχες ανάγκες: να επιβιώσουμε, να νιώσουμε ασφαλείς, να συνεργαστούμε, να μοιραστούμε αγάπη, να καταλάβουμε, να δώσουμε νόημα στη ζωή μας. Αυτές τις ανάγκες τις μοιραζόμαστε όλοι ανεξαρτήτως ονόματος, καταγωγής, φυλής, φύλου, εθνικότητας, θρησκείας και όλων των κατηγοριών που προαναφέρθηκαν. Άρα τι μπορούμε να πούμε; Υπάρχει ένα ανθρώπινο εγώ, ίδιο σε όλους τους ανθρώπους;

Όπως καταλαβαίνετε, αν ταυτίσουμε το εγώ μας πχ με το επάγγελμά μας και πιστέψουμε ότι η αξία μας ως όντα ταυτίζεται με το τι δουλειά κάνουμε, αυτό θα περιορίσει τις δυνατότητές μας, θα μας φέρει σε σύγκρουση και θα μας απογοητεύσει. Γιατί δεν μπορείς να είσαι π.χ. γιατρός παντού. Χρειάζεται να είσαι και σύζυγος και φίλος και ενεργός πολίτης. Ούτε μπορείς να προτάσσεις παντού το ότι είσαι χριστιανός. Γιατί, αν και αυτό φαίνεται να είναι το Α και το Ω της ζωής σου, τότε το ίδιο ισχύει για όλες τις άλλες θρησκείες, τους άθρησκους και τους άθεους.

Η ατομικότητά μας είτε αυτή περιορίζεται στο άτομό μας είτε πριμοδοτείται από την ένταξή μας σε μια ομάδα, από τη στιγμή που μας διαχωρίζει (προσέξτε δεν λέω διακρίνει) από τους άλλους, από τη στιγμή που η αίσθηση της ταυτότητάς μας εναντιώνεται σε άλλες ομάδες ανθρώπων, τότε κάτι δεν έχουμε κατανοήσει καλά. Το εγώ μας φαίνεται να αποσπάται από την καθολική αλήθεια του ανθρώπινου εγώ και τότε παύει να είναι μέρος του όλου. Και χάνει την αλήθεια του. Όπως θα την έχανε ένα κυπαρίσσι αν πίστευε ότι τα κυπαρίσσια κατέχουν την αλήθεια γι΄αυτό είναι ευθυτενή ενώ όλα τα άλλα δέντρα παρεκτρέπονται.

Τι μέρος του όλου είσαι; Αν δεν αισθάνεσαι μέρος του όλου ανθρωπότητα, αν δεν κυριαρχεί μέσα σου η βεβαιότητα ότι είσαι άνθρωπος και ότι μοιράζεσαι τις ίδιες ανάγκες με τους συνανθρώπους σου (και με όλη την φύση εντέλει) τότε εγκαθιστάς μια εχθρότητα, όχι πάντοτε αισθητή, ανάμεσα σε σένα και τους άλλους.

Αν συμπεριλάβουμε σε αυτό και γενικευμένους χαρακτηρισμούς που πολλές φορές υιοθετούμε για τον εαυτό μας, επειδή μεγαλώνουμε με έναν τρόπο ή επειδή ο περίγυρος μας, μας πείθει ότι αυτό είμαστε, τότε το μείγμα του διαχωρισμού, συνεπικουρείται από αλαζονεία, φόβο, θυμό και άρνηση με αποτέλεσμα να διαμορφώνει συμπεριφορές. Και τότε λέμε «εγώ, ο οξύθυμος», «εγώ, ο ανίκανος», «εγώ, ο αδικημένος..», «εγώ που φροντίζω τους πάντες…», «εγώ, που τα ξέρω όλα….». Τόσο οικείες εκφράσεις, έτσι δεν είναι;

Γιατί είναι τόσο πολύ εύκολο να γλιστρήσουμε στον διαχωρισμό. Γιατί συμβιβαζόμαστε βασανιζόμενοι αβασάνιστα πολλές φορές. Δηλαδή ενώ βασανιζόμαστε διαχωρισμένοι, το αφήνουμε να συμβαίνει αβασάνιστα δηλαδή χωρίς προσπάθεια να κατανοήσουμε, να ερευνήσουμε, να ανοίξουμε τους ορίζοντές μας προς τον εαυτό μας και τους άλλους.

Το εγώ και το εσύ είναι τόσο σχετικά. Εσύ είσαι εγώ, με άλλα χαρακτηριστικά και εγώ είμαι εσύ με έναν συμπληρωματικό τρόπο. Προσωπικά, το να αισθάνομαι μέρος του όλου, μέλος ενός σώματος με βοηθά να κατανοώ το όλον μέσα μου. Γιατί όπως υπάρχει η πληροφορία του δέντρου στον σπόρο, έτσι υπάρχει και του Ανθρώπου σε καθέναν από μας. Είμαι, λοιπόν, μέρος του όλου Άνθρωπος. Και το γράφω με Α κεφαλαίο γιατί αυτός ο Άνθρωπος μας αξίζει και του αξίζουμε…

Δημήτρης Σαββίδης