Το Αρχείο του Καβάφη στην Αθήνα είναι ανοιχτό για όλους

Το 2019 η ψηφιακή συλλογή του Αρχείου Καβάφη ψηφιοποιήθηκε και έγινε προσβάσιμη σε όλους στην ιστοσελίδα cavafy.onassis. Τώρα, το Ίδρυμα Ωνάση εγκαινιάζει έναν νέο, μόνιμο χώρο, που θα είναι ανοιχτός σε κοινό και ερευνητές, με σκοπό την διάδοση του μεγάλου, διεθνούς ποιητή Κ. Π. Καβάφη. Στην οδό Φρυνίχου στην Πλάκα, το Αρχείο Καβάφη φιλοξενεί πλέον το λογοτεχνικό και προσωπικό αρχείο του ποιητή, 966 βιβλία του αλλά και μια συλλογή τεκμηρίων και έργων τέχνης με αναφορές στον Καβάφη.

Σκοπός είναι η δημιουργία ενός ειδικά διαμορφωμένου χώρου για τα γραπτά, τα βιβλία, τα προσωπικά αντικείμενα και έπιπλα του ποιητή, πλαισιωμένα από έργα τέχνης που μας δίνουν την ευκαιρία να κατανοήσουμε εις βάθος την ολοένα αυξανόμενη επίδρασή του σε καλλιτέχνες από την εποχή του μέχρι και σήμερα, αλλά και για να καταστεί και το φυσικό –πέρα από το ψηφιακό– αρχείο του ποιητή προσβάσιμο σε ερευνητές και κοινό.

Διαχρονικά σύγχρονος, πολιτικός, αισθησιακός, εμβριθής και πάντα επίκαιρος, ο Κ. Π. Καβάφης φρόντιζε να αρχειοθετεί το έργο του συστηματικά, δημιουργώντας έτσι ένα μοναδικό προσωπικό αρχείο. Το αρχείο Καβάφη αποτελείται από 2.000 και πλέον τεκμήρια, στα οποία περιλαμβάνονται χειρόγραφα ποιημάτων, αυτοσχέδιες έντυπες εκδόσεις, πεζά λογοτεχνικά έργα, άρθρα, μελέτες και σημειώσεις του Αλεξανδρινού ποιητή, καθώς και το προσωπικό αρχείο του, με μια πλούσια συλλογή αλληλογραφίας, κειμένων και φωτογραφιών.

Ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Σ. Παπαδημητρίου, που εγκαινίασε το Αρχείο Καβάφη αναφέρει: «Εκατόν εξήντα χρόνια μετά τη γέννησή του, ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης αποκτά μια νέα “στέγη”, απ’ όπου θα εκπέμπεται η διαρκής ευαισθησία της διαχρονικής του ποίησης. Στο κτίριο της Πλάκας στεγάζεται πλέον, κατά πρώτο λόγο, το αρχείο Καβάφη (αρχείο Καθ. Γ. Π. Σαββίδη), που αποκτήσαμε το 2012 από τον Μανόλη Σαββίδη και τον ευχαριστούμε για αυτό και από εδώ. Το αρχείο Καβάφη έκτοτε εμπλουτίζεται συνεχώς με νέα αποκτήματα.

Κατά δεύτερο λόγο, μπορέσαμε να αποκτήσουμε και να εκθέσουμε μεγάλο αριθμό από τα αυθεντικά έπιπλα και διακοσμητικά αντικείμενα του ποιητή, που μετέφεραν στην Ελλάδα ο Αλέκος και η Ρίκα Σεγκοπούλου, οι άμεσοι κληρονόμοι του. Αυτά περιήλθαν στην κατοχή μας από τους κληρονόμους τους, μέλη της οικογένειας Τρεχαντζάκη, και οφείλουμε να μνημονεύσουμε με ευχαριστίες την προσφορά τους.

Έτσι, σε ένα κτίριο που θα μπορούσε να βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια, γιατί ανήκει στην ίδια εποχή και στην ίδια αρχιτεκτονική παράδοση, προσπαθήσαμε να δώσουμε την αίσθηση από τις “κάμαρες” όπου ζούσε ο Καβάφης, με τα έπιπλά του και τα ποιήματά του. Ο στόχος δεν είναι να γίνει ένα “μουσείο” Καβάφη, αλλά ο επισκέπτης να πάρει μια εικόνα του πνευματικού και υλικού βίου του ποιητή, όσο βέβαια είναι αυτό εφικτό και χωρίς ψεύτικους εντυπωσιασμούς. Η μελέτη της Εύας Μανιδάκη και του Θανάση Δεμίρη/Flux-office νομίζω πως υπηρετεί τέλεια αυτό τον σκοπό.

Τέλος, στον χώρο αυτό συγκεντρώσαμε λίγα τεκμήρια από την εικαστική ζωή της Αλεξάνδρειας την εποχή του Μεσοπολέμου. Οι ζωγράφοι αυτοί, Αλεξανδρινοί και οι ίδιοι, γνώριζαν και συναναστράφηκαν τον Καβάφη, και μας περιγράφουν την πόλη του.

Ο νέος χώρος, ανοιχτός στο κοινό, σύμφωνα με την ολιστική πολιτική του Ιδρύματος Ωνάση, θα λειτουργήσει ως κόμβος πολιτιστικής κληρονομιάς και δημιουργίας, σε απόσταση αναπνοής από το κτίριο της Ωνασείου Βιβλιοθήκης και τη Μάντρα (τον νέο υπαίθριο χώρο εκδηλώσεών μας), ενώ έρχεται να προστεθεί στις άλλες πρωτοβουλίες μας για τον Καβάφη».

Τρείς αίθουσες μας μεταφέρουν στον κόσμο του Καβάφη

Η Εύα Μανιδάκη και ο Θανάσης Δεμίρης του Flux-office, που ανέλαβαν τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και την επιμέλεια του χώρου του Αρχείου, σημειώνουν:

Ο νέος χώρος του Αρχείου Καβάφη περιλαμβάνει τρεις αίθουσες για το κοινό: μία αίθουσα με τα προσωπικά αντικείμενα του Κ. Π. Καβάφη, μία αίθουσα αφιερωμένη στην Αθήνα του Καβάφη και το Αναγνωστήριο. Το αρχείο και η βιβλιοθήκη του φυλάσσονται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, κατά τη συνήθη πρακτική των αρχείων, εντός του νέου κτιρίου.

Οι αίθουσες με τη συλλογή από προσωπικά αντικείμενα και έπιπλα του ποιητή αναπλάθουν τις παραστάσεις στον προσωπικό του χώρο στην Αλεξάνδρεια. Ανάμεσα σε φωτογραφίες του ιδίου και της οικογένειάς του, βάζα, κορνίζες, ένα αντίγραφο των γυαλιών του, το γραφείο του και άλλα μικρά και μεγάλα αντικείμενα, ξεχωρίζουν έξι προσωπογραφίες του ποιητή από σύγχρονούς του καλλιτέχνες. Τα μόνα αντικείμενα που ο ποιητής δεν άγγιξε ποτέ, αλλά εκτίθενται στον χώρο, είναι η νεκρική μάσκα του, αλλά και η πρώτη έκδοση των καβαφικών ποιημάτων, σε φιλολογική επιμέλεια Ρίκας Σεγκοπούλου και εικονογράφηση Τάκη Καλμούχου, η οποία τυπώθηκε το 1935, μετά τον θάνατό του.

Στην αίθουσα «Η Αθήνα του Καβάφη» ξεχωρίζουν οι σελίδες από τα ημερολόγια που κράτησε ο Καβάφης από τα ταξίδια του στην Αθήνα και πλήθος επιστολών και σημειωμάτων θαυμασμού και συγκίνησης για το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή από τον Γρηγόριο Ξενόπουλο, τον Ίωνα Δραγούμη, τον Άγγελο Σικελιανό, τον Δημήτρη Μητρόπουλο, τον Τέλλο Άγρα, τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη και τον νομικό και οικονομολόγο Γεώργιο Χαριτάκη, ο οποίος μετέφερε τα καλά λόγια του Κωστή Παλαμά για το έργο του Καβάφη, μεταξύ άλλων. Η αίθουσα περιλαμβάνει επίσης εκδόσεις διακεκριμένων Αθηναίων ποιητών και πεζογράφων με χειρόγραφες αφιερώσεις τους στον Καβάφη. Ο Άγγελος Σικελιανός τού αφιέρωσε τον Τελευταίο Ορφικό Διθύραμβο (1932), ο Κώστας Καρυωτάκης τα Νηπενθή (1921), ο Μιλτιάδης Μαλακάσης τα Αντίφωνα (1931), ο Γιώργος Θεοτοκάς τις Ώρες αργίας (1931) και η Γαλάτεια Καζαντζάκη το 11 π.μ.-1 μ.μ. κι’ άλλα διηγήματα (1929).

Το Αναγνωστήριο στο κτίριο της οδού Φρυνίχου αποτελεί τον χώρο συνάντησης του κοινού με το φυσικό αρχείο Καβάφη. Στον χώρο αυτόν φιλοξενούνται δύο ενότητες έργων τέχνης.

Στην ενότητα «Προσωπογραφίες του Καβάφη» παρουσιάζεται ο Αλεξανδρινός ποιητής μέσα από τη ματιά σπουδαίων καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, σε έξι ιδιαίτερες προσωπογραφίες από τους Νίκο Εγγονόπουλο, David Levine, Γιώργο Ιωάννου, Σωτήρη Σόρογκα, Άρια Κομιανού και Γιάννη Κυριακίδη. Η ενότητα «Αιγυπτιώτες ζωγράφοι» μας καλεί να φανταστούμε την καθημερινότητα στην Αλεξάνδρεια της εποχής του Κ. Π. Καβάφη, μέσα από δέκα έργα τέχνης σύγχρονων του ποιητή ζωγράφων από την Αίγυπτο, που αποτυπώνουν στιγμιότυπα της ζωής στην πόλη όπου γεννήθηκε και έζησε ο ίδιος.

Το κτίριο της οδού Φρυνίχου 16 είναι χτισμένο το 1910. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1978 και μνημείο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς που χρειάζεται ειδική προστασία, καθώς παρουσιάζει εξαιρετικό και μορφολογικό ενδιαφέρον με έντονα στοιχεία εκλεκτικισμού της περιόδου 1920-1930.

Το 2024 θα ανοίξει ξανά τις πόρτες της στο κοινό η Οικία Καβάφη στην Αλεξάνδρεια

Ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές του 20ού αιώνα τιμάται πλέον στην Αθήνα, με έναν χώρο αφιερωμένο στο έργο του, έναν χώρο και ένα αρχείο ανοιχτά σε όλους. Μάλιστα, στο πλαίσιο της ολιστικής προσέγγισης του Ιδρύματος Ωνάση για το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή, εκτός από την ψηφιοποίηση του αρχείου, τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές και εκπαιδευτικούς, έχουν δημιουργηθεί ψηφιακά εκπαιδευτικά υλικά, κάθε καλοκαίρι πραγματοποιείται στην Αθήνα το Διεθνές Θερινό Σχολείο Καβάφη, τον Απρίλιο του 2023 έγινε στη Νέα Υόρκη το καβαφικό φεστιβάλ “Archive of Desire” με πλήθος καλλιτεχνικών δράσεων στο Μανχάταν και το Μπρούκλιν, σε ανάθεση και παραγωγή του Ιδρύματος Ωνάση, ενώ μέσα στο 2024 θα ολοκληρωθεί και το έργο της ψηφιοποίησης της βιβλιοθήκης του ποιητή, των βιβλίων δηλαδή που διέθετε στην προσωπική του βιβλιοθήκη.

Τέλος, το 2024 θα ανοίξει ξανά τις πόρτες της στο κοινό η Οικία Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, καθώς το Ίδρυμα Ωνάση ανέλαβε στις αρχές του 2022 την αποκατάστασή της, με σκοπό να την καταστήσει πόλο επισκεπτών από όλο τον κόσμο. Υπό την αρχιτεκτονική μελέτη του Flux-office της Εύας Μανιδάκη και του Θανάση Δεμίρη, αποκαταστάθηκε και αναδιαμορφώθηκε το μέρος όπου ο Κ. Π. Καβάφης έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του και δημιούργησε δεκάδες από τα έργα που τον ανέδειξαν σε παγκόσμιο ποιητή, ώστε να αναδειχθεί η εικόνα της κατοικίας όπως ήταν στα χρόνια που έζησε ο ποιητής, να φωτιστούν η σχέση του με την πόλη της Αλεξάνδρειας και ο αντίκτυπος του έργου του έως σήμερα, αλλά και για να μεταφερθούμε πίσω στον χρόνο. Εικόνες της βιογραφίας του παίρνουν μορφή σε ένα διαμέρισμα στο κέντρο της Αλεξάνδρειας. Η αποκατάσταση της Οικίας Καβάφη έγινε σε συνεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, το οποίο και τη διαχειρίζεται.

Μέσα στον Νοέμβριο εκτός από τα εγκαίνια του Αρχείου Καβάφη, είδαμε την περφόρμανς Constantinopoliad, η οποία έκανε πρεμιέρα στην Νέα Υόρκη πριν έρθει στην Ωνασείο Βιβλιοθήκη και εμπνεύστηκε από το ημερολόγιο που κρατούσε ο ποιητής στην Κωνσταντινούπολη. Επίσης η διεθνής συναυλία «Περιμένοντας τους Βαρβάρους» με νέες συνθέσεις και σπουδαίους παγκοσμίως μουσικούς από τη Νέα Υόρκη, προβάλλεται πλέον στις οθόνες μας. ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΒΑΦΗ, Φρυνίχου 16Β, Πλάκα, 105 58, Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο 11:00-18:00, Είσοδος ελεύθερη, Πληροφορίες: 210 3713 000. Οι ερευνητικές επισκέψεις στο Αρχείο Καβάφη γίνονται κατόπιν αιτήματος.

[Πηγή: doctv.gr]