Όσσα. Το χωριό που αναβιώνει την λαογραφική παράδοση

Το 2016, με επίμονες, συγκεκριμένες και συντονισμένες ενέργειες του Συλλόγου Οσσαίων “Αγία Κυράννα”, η αρχική πρόταση του Οικομουσείου, μετεξελίχθηκε σε μια σειρά δράσεων, παρεμβάσεων και έργων στον οικισμό της Όσσας. Στο πλαίσιο, λοιπόν, ενός σχεδίου δράσης με τίτλο “Ανοιχτό Μουσείο Αγροτικής Ζωής Όσσας”, ο σύλλογος έχει προχωρήσει στη δημιουργία τριών επισκέψιμων χώρων πολιτισμού στον παραδοσιακό οικισμό της Όσσας και συγκεκριμένα:

Λαογραφική Συλλογή Όσσας (2016)

Η Λαογραφική Συλλογή Όσσας δημιουργήθηκε τον Αύγουστο του 1992 από μια ομάδα νέων παιδιών, με σκοπό τη διάσωση κάθε είδους αντικειμένου που έχει σχέση με την ιστορία και την παράδοση του χωριού τους. Έτσι, προέκυψε μια έκθεση, όπου εκτέθηκαν στοιχεία από την αγροτική ζωή και τον καθημερινό βίο, όπως γεωργικά και κτηνοτροφικά εργαλεία, φωτογραφίες, υφαντά, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, φορεσιές, εργαλεία υποδηματοποιίας και τσαγκαρικής, καθώς και άλλα που εκπροσωπούν την τοπική λαϊκή παράδοση και τέχνη.

Η συγκέντρωση του υλικού οφείλεται στις δωρεές των κατοίκων της Όσσας που με πολύ αγάπη και προθυμία χάρισαν στη συλλογή, αλλά κυρίως στον ενθουσιασμό, το μεράκι και την αγάπη των παιδιών για την ιδιαίτερη πατρίδα τους και τα υλικά τεκμήρια του παρελθόντος της.

Το τελευταίο διάστημα -και αφού η συλλογή εγκαταλείφθηκε ατυχώς για κάμποσα χρόνια- με πρωτοβουλία του συλλόγου, με τη συνεργασία των κατοίκων και του Δήμου Λαγκαδά, η Λαογραφική Συλλογή Όσσας επανοργανώθηκε και επανεκτίθεται από το 2016 σε αίθουσα του διατηρητέου Δημοτικού Σχολείου Όσσας, ένα πανέμορφο διδακτήριο του 1926, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη.

Απώτερος σκοπός πάντα, ήταν και είναι η ίδρυση οργανωμένου «Τοπικού Μουσείου Όσσας», σε ένα από τα αξιόλογα εναπομείναντα παραδοσιακά σπίτια του χωριού, αφού πρώτα αναστηλωθεί, συντηρηθεί και διαμορφωθεί κατάλληλα. Με ενέργειες του συλλόγου το αίτημα αυτό επικεντρώθηκε στη διατηρητέα οικία Χατζή και Χατζηχριστάκη, μοναδικό δείγμα της νεότερης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Όσσας του 19ου αιώνα και ιδιοκτησία του Δήμου Λαγκαδά. Η μελέτη αποκατάστασης του κτιρίου έχει εκπονηθεί εδώ και 15 χρόνια (…) αλλά, δυστυχώς, δεν έχει ακόμη βρεθεί το ανάλογο πρόγραμμα που θα ενταχθεί για να δώσει και πάλι ζωή στο κτίριο, το οποίο μπορεί να γίνει η “κιβωτός μνήμης”, διάσωσης και προβολής της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Όσσας.

Παλαιό Παντοπωλείο (2018) και

Στην Κάτω Αγορά της Όσσας, που κάποτε αποτελούσε το ιστορικό, οικονομικό, κοινωνικό και διοικητικό κέντρο του χωριού, και που τις τελευταίες δεκαετίες παρέμενε παραμελημένη και υποβαθμισμένη, ο σύλλογος πήρε την πρωτοβουλία και προχώρησε στην αποκατάσταση και αναβίωση ενός παλιού παντοπωλείου.

Οι εργασίες επανάχρησης ξεκίνησαν με καθαρισμό, απεντόμωση και απολύμανση του χώρου, ενώ παράλληλα συλλέγονταν τα αντικείμενα που θα εντάσσονταν στο παλιό παντοπωλείο. Στη συνέχεια συντηρήθηκαν τα υφιστάμενα ξύλινα στοιχεία του κτίσματος -πατώματα, ταβάνια, ράφια και κουφώματα- και απομακρύνθηκε η νεώτερη μεταλλική πόρτα που αντικαταστάθηκε με νέα ξύλινη, παραδοσιακού τύπου. Τοίχοι και πατώματα στοκαρίστηκαν, απομακρύνθηκε η λαδομπογιά που κάλυπτε τα κουφώματα, έγιναν οι απαραίτητες χρωματικές παρεμβάσεις και ακολούθησε -κατά το δυνατόν- το στήσιμο και η αναπαράσταση του παντοπωλείου, όπως αυτό διατηρήθηκε στη μνήμη των κατοίκων την περίοδο της 60χρονης λειτουργίας του. Ο ξύλινος πάγκος και οι προθήκες, η παλιά ζυγαριά και οι κασέλες, τα κουτιά με τις κλωστές και τα κουμπάκια, οι νταμιτζάνες και τα μπουκάλια, οι παλιές μαθητικές τσάντες και κάθε λογής κουτιά και συσκευασίες προϊόντων, αλλά και πολλές σπάνιες μεταλλικές διαφημιστικές πινακίδες, τοποθετήθηκαν στο χώρο του παλιού παντοπωλείου για να ξυπνούν νοσταλγικές μνήμες στους παλαιότερους και για να «αφηγούνται» σελίδες της νεότερης ιστορίας στους νεότερους.

Με την επανάχρηση του παλιού παντοπωλείου προστέθηκε άλλος ένας χώρος πολιτισμού στον παραδοσιακό οικισμό, μετά την επανέκθεση της «Λαογραφικής Συλλογής Όσσας». Η δράση, μάλιστα, για τη συντήρηση και επανάχρηση του “Παλαιού Παντοπωλείου” έλαβε από το ΥΠ.ΠΟ.Α. το σήμα του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018 (EYCH 2018), λόγω της σοβαρότητας του εγχειρήματος και του ιδιαίτερου χαρακτήρα του, που συμβάλει στην προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας και γενικότερα της Ε.Ε.

Παλαιό Τσαγκαράδικο (2019)

Οι ξακουστοί υποδηματοποιοί της Όσσας, οι Βυσσοκ’νοί παπουτσήδες, όπως ήταν ευρύτερα γνωστοί στο χώρο της Κεντρικής Μακεδονίας, υπήρξαν μια ακμαία και ισχυρή συντεχνία επαγγελματιών οι οποίοι όχι μόνο άφησαν έντονο το στίγμα τους στη νεότερη ιστορία και οικονομία της Όσσας καθ’ όλο τον 18ο, 19ο και 20ό αιώνα, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της βόρειας Ελλάδας, όπως μαρτυρούν οι πηγές και όπως μέχρι σήμερα διατηρείται στις μνήμες των κατοίκων. Είναι χαρακτηριστικές οι περιγραφές στις πηγές των αρχών του 20ού αιώνα, οι οποίες περιγράφουν γλαφυρά και με σαφήνεια τη μακραίωνη ιστορία, την οργάνωση και τη λειτουργία της συντεχνίας των Βυσσοκινών βυρσοδεψών και παπουτσήδων. Όλη αυτή η διαδικασία, αποδεικνύει μια κάθετη παραγωγή, η οποία συνεχώς αυξάνεται. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι υποδηματοποιοί της Όσσας μεταφέρουν και πωλούν την πραμάτεια τους σε όλα τα μεγάλα εβδομαδιαία αλλά και ετήσια παζάρια της γύρω περιοχής και των γειτονικών νομών. Η αφοσίωση, η τιμιότητα, η συνέπεια στη δουλειά τους και η υψηλή ποιότητα των παπουτσιών τους, εκτοξεύει τη φήμη τους σε όλους τους τόπους όπου εγκαθίστανται, με το χωριό να παραμένει πάντα το κέντρο αναφοράς τους.

Οι καιροί όμως άλλαξαν…, με συνέπεια τη σταδιακή συρρίκνωση των παραδοσιακών επαγγελμάτων και το σβήσιμο πολλών από αυτών. Το ίδιο συνέβη και με τους Οσσαίους υποδηματοποιούς. Έτσι, ο σύλλογος, θέλοντας να κρατήσει ζωντανές τις μνήμες του χωριού αποφάσισε, με ίδια μέσα, την σκηνογραφική αναβίωση ενός παλαιού εργαστηρίου τσαγκαρικής υπό μορφή εκθετηρίου, διασώζοντας τα υλικά τεκμήρια του παραδοσιακού αυτού επαγγέλματος, που για πολλούς αιώνες αναπτύχθηκε στον οικισμό. Μετά από την ευγενική μακροχρόνια παραχώρηση ενός ερημωμένου εμπορικού κτίσματος στο κέντρο του οικισμού, πραγματοποιήθηκαν εργασίες επισκευής και ανακαίνισης του κτίσματος (συντήρηση επιχρισμάτων, τοποθέτηση πατωμάτων, ταβανιών και κουφωμάτων, βαψίματα κλπ.), ενώ διαμορφώθηκε μια έκθεση – αναφορά στα εργαστήρια των Οσσαίων υποδηματοποιών.

Το Παλαιό Τσαγκαράδικο της Όσσας, αποτελεί τον «προπομπό» για το «Κονάκι του Παπουτσή», το πρώτο και μοναδικό πολυμεσικό εκθετήριο για τη συστηματική καταγραφή της ιστορίας της υποδηματοποιίας στην Ελλάδα, με κύρια αναφορά στον οικισμό της Όσσας!

Οι τρεις αυτοί χώροι δημιουργήθηκαν αποκλειστικά με ιδία μέσα και εθελοντική προσφορά εργασίας από τα μέλη μας (άνδρες και γυναίκες), που πάντα είναι πρόθυμα να βοηθήσουν σε ό,τι χρειαστεί. Ήδη επισκέπτονται τους χώρους μας εκδρομείς, σχολεία και ιδιώτες, αποκομίζοντας πολύ θετικές εντυπώσεις και κριτικές. Προκειμένου η κάθε μας δράση να έχει μια σοβαρότητα και όσο το δυνατό επιστημονική αρτιότητα, συχνά ο σύλλογος ζητά τη συμβουλευτική υποστήριξη ανθρώπων που η ενασχόλησή τους είναι σχετική με τους χώρους που δημιουργούμε, ενώ πάντα η δράση συνοδεύεται από την έκδοση μικρού έντυπου οδηγού, δελτία τύπου στα τοπικά μέσα και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σημαντικός παράγοντας, αποτελεί το γεγονός ότι εργασίες, όπως ξυλουργικές, γραφιστικές και φωτογραφικές, τις αναλαμβάνουν αφιλοκερδώς επαγγελματίες-μέλη του συλλόγου μας.

Πηγή: https://ossasyllogos.wixsite.com/

Written by: StarClassic Team

ΚΥΡΑΝΝΑΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΟΣΣΑ