Σιγκέρου Μπαν: Ο αρχιτέκτονας από την Ιαπωνία που… σώζει τον κόσμο

Ο Σιγκέρου Μπαν είναι γνωστός για τις εναλλακτικές προτάσεις του που είναι ηθικές, υπεύθυνες και κυρίως ουμανιστικές. Είναι ο Ιάπωνας αρχιτέκτονας που έχει κατασκευάσει πολυάριθμα καταφύγια από οργανικά υλικά όπως το χαρτί, προκειμένου να προσφέρει βοήθεια σε θύματα φυσικών καταστροφών, πολέμου, καθώς και σε πολιτικούς πρόσφυγες σε χώρες της Ασίας, της Ανατολής και της Αφρικής. Εύλογα τον αποκαλούν «αρχιτέκτονας έκτακτης ανάγκης».

«Οι τίτλοι που μου δίνουν οι άνθρωποι δεν έχουν μεγάλη σημασία. Σημαντικότερο είναι αυτό που κάνω. Εργάζομαι σε ανθρωπιστικά αρχιτεκτονικά έργα και προσφέρω λύσεις βοήθειας στον απόηχο των ολοένα πιο περίπλοκων φυσικών και ανθρώπινων καταστροφών», εξηγεί ο βραβευμένος με το φετινό αρχιτεκτονικό βραβείο Πρίτσκερ.

Εχοντας κληρονομιά την ιαπωνική αρχιτεκτονική, με Δυτική εκπαίδευση και επιρροές, ο Μπαν συνδυάζει και τα δύο. Πρεσβευτής του νέου ευρωπαϊκού Bauhaus, αποδέκτης πολλών κορυφαίων βραβείων και επίτιμος καθηγητής στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Shibaura, πέρα από το ανθρωπιστικό έργο, το χαρτοφυλάκιό του περιλαμβάνει μια μεγάλη γκάμα εντυπωσιακών κτιρίων, από μουσεία και κατοικίες μέχρι εμπορικούς χώρους, που χαρακτηρίζονται όλα από την έμφαση στην περιβαλλοντική συνείδηση και την κομψή απλότητα. Στη Γαλλία σχεδίασε την οροφή-αξιοθέατο του Κέντρου Πομπιντού και συνεργάστηκε με τον Ζαν ντε Γκαστίν στην αποκατάσταση του La Seine Musicale στο νησάκι Ιλ Σεγκίν στον Σηκουάνα.

Το έργο του εν γένει αντικατοπτρίζει μια βαθιά δέσμευση για κοινωνική ευθύνη και βιώσιμο σχεδιασμό, καθιστώντας τον πρωτοπόρο στον χώρο της αρχιτεκτονικής και πραγματικό υποστηρικτή της δύναμης της καινοτόμου σκέψης στην αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων. «Είχα απογοητευτεί από το επάγγελμά μου, ένιωθα ότι η αρχιτεκτονική έχει χάσει τον δρόμο της. Εργαζόμαστε για προνομιούχους ανθρώπους, για πλούσιους, για την κυβέρνηση, για όσους διαθέτουν χρήματα και δύναμη», δήλωνε. Σήμερα ο παγκοσμίως αναγνωρισμένος αρχιτέκτονας σχεδιάζει έργα παρατηρώντας τις υπερπληθείς μεγαλουπόλεις της Ασίας, βασισμένα στην ποιητική έννοια της ρευστότητας. Εμπνέεται από τα παραδοσιακά ιαπωνικά σπίτια με τα αρθρωτά χάρτινα χωρίσματα και δημιουργεί κινητές, συναρμολογούμενες, προσωρινές δομές όπου υπάρχει ανάγκη.

Τα επόμενα χρόνια χρησιμοποίησε το υλικό για να κατασκευάσει αμέτρητα έργα στέγασης που σχεδιάστηκαν αποκλειστικά για να βοηθήσουν ανθρώπους που είχαν πληγεί από καταστροφές ή πολέμους. Πώς ανακάλυψε ότι το χαρτόνι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην αρχιτεκτονική; «Ολα ξεκίνησαν το 1986, όταν χρησιμοποίησα για πρώτη φορά χάρτινους σωλήνες για την οργάνωση μιας έκθεσης αφιερωμένης στον σχεδιαστή Αλβαρ Ααλτο. Δεν είχα προϋπολογισμό για να χρησιμοποιήσω ξύλο. Συνειδητοποίησα τότε πόσο στερεό υλικό ήταν το χαρτί.

Οι σωλήνες από χαρτί είναι πρακτικοί, φθηνοί, ανακυκλώσιμοι, εύκολοι στη συναρμολόγηση και διαθέσιμοι. Οι κατασκευές είναι αυστηρά σχεδιασμένες ώστε να εγγυώνται σταθερότητα και ασφάλεια με την κατάλληλη συντήρηση. Υποβάλλονται σε ειδικές επεξεργασίες για να γίνουν πυρίμαχες και αδιάβροχες. Ακόμα κι ένα μόνιμο κτίριο θα καταρρεύσει αν δεν αγαπηθεί. Αντίθετα, μια προσωρινή κατασκευή μπορεί να μακροημερεύσει, αν οι κάτοικοί της είναι περήφανοι γι’ αυτήν. Το χάρτινο σχολείο στο Τσενγκντού της Κίνας έχει αντέξει αρκετούς σεισμούς την τελευταία δεκαετία, το ίδιο και η καθολική εκκλησία στο Κόμπε. Οι σωλήνες από χαρτόνι είναι μέρος της σύγχρονης ζωής. Είναι 100% ανακυκλώσιμοι, περιβαλλοντικά βιώσιμοι, έχουν τις μηχανικές ιδιότητες που απαιτούνται για να αντέχουν σε δομικά φορτία. Επειδή το χαρτί είναι ελαφρύ, δεν απαιτεί πολύ στιβαρά θεμέλια, μειώνοντας έτσι τον χρόνο και το κόστος κατασκευής. Επίσης, αυτές οι κατασκευές είναι εύκολο να αποσυναρμολογηθούν και να επανασυναρμολογηθούν».

Στην καθημερινή του ζωή «θαυμάζω τη μινιμαλιστική αισθητική του Ισέι Μιγιάκε, αγοράζω πρακτικά κομμάτια, όπως η εξαιρετικά ελαφριά βαλίτσα Tumi για τα ταξίδια μου, όταν βρίσκομαι στο Λονδίνο προτιμώ να δειπνώ στο “J Sheekey” στο Covent Garden. Αν ήμουν συλλέκτης, θα επένδυα στον Κορεάτη ζωγράφο Λι Μπάε και στα γλυπτά του από ανακυκλωμένα υλικά όπως χαρτί, πέτρα, σχοινί και ατσάλι. Το καλύτερο αναμνηστικό που έχω είναι μια θήκη κρασιού, του αγαπημένου μου Cloudy Bay Chardonnay της Ν. Ζηλανδίας, όπου παρέμεινα ένα διάστημα χτίζοντας τον καθεδρικό ναό του Κράισττσερτς. Στο κομοδίνο μου υπάρχουν μυθιστορήματα του Γκο Οσάκα, Ιάπωνα συγγραφέα που ειδικεύεται στην αστυνομική και κατασκοπευτική μυθοπλασία, και συγκεκριμένα βιβλία αρχιτεκτονικής. Η τοποθεσία που με εμπνέει είναι το λιμάνι Οναγκάουα στον Ειρηνικό Ωκεανό, οι κατάφυτοι λόφοι εκεί κοντά. Αν δεν ζούσα στο Τόκιο, θα έμενα στο Παρίσι. Η περιοχή γύρω από το Μαρέ, το Πομπιντού και το εμπορικό κέντρο Les Halles είναι υπέροχη!».

Εχει φανταστεί τον εαυτό του να απασχολείται με κάτι άλλο πέραν της αρχιτεκτονικής; «Αν δεν έκανα αυτό που κάνω, θα διοικούσα μια ΜΚΟ. Εχω ιδρύσει ήδη ένα Δίκτυο Εθελοντών Αρχιτεκτόνων, αλλά θα ήθελα να συνεργαστώ με την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες προκειμένου να βοηθήσω ανθρώπους που έχουν εκτοπιστεί εξαιτίας φυσικών καταστροφών. Ή θα ήμουν απλά ξυλουργός, μου αρέσει να κατασκευάζω πράγματα με τα χέρια μου», καταλήγει αφοπλιστικά.

protothema.gr