To πρώτο γεωγραφικό λεξικό στην ελληνική γλώσσα.

Τον έλεγαν Στέφανο και καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη. Δεν ήταν στρατηγός, ούτε αυτοκράτορας. Δεν κατέκτησε τον κόσμο, αλλά τον κατέγραψε. Σε μια εποχή που οι αυτοκρατορίες έπεφταν και οι λέξεις ξεθώριαζαν, ο Στέφανος ο Βυζάντιος έγραψε το «Εθνικά» — το σημαντικότερο γεωγραφικό έργο της αρχαιότητας. Ένα βιβλίο που προσπαθούσε να σώσει όχι τα τείχη, αλλά τα ονόματα.

Ήταν το πρώτο γεωγραφικό λεξικό που γράφτηκε στην ελληνική γλώσσα. Σε 60 τόμους, καταχωρούσε χιλιάδες τοπωνύμια, κατοίκους, μυθολογικές παραδόσεις, ιστορικά γεγονότα και γλωσσικά σχόλια. Από τη Δύμη μέχρι τη Δωδώνη, από το Λιμδόνιον — το σημερινό Λονδίνο — μέχρι την Κορησία της Κρήτης, κάθε λήμμα ήταν ένα μικρό χρονικό. Αν δεν υπήρχε εκείνος, δεν θα ξέραμε καν ότι αυτές οι πόλεις υπήρξαν ποτέ.

Στόχος του έργου δεν ήταν απλώς να δείξει πού βρίσκονταν οι πόλεις. Ήταν να διατηρηθεί η ελληνική γραμματική και η γεωγραφική μνήμη σε μια εποχή που ο κόσμος γύρω άλλαζε. Το έργο του ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του: περιλάμβανε 3.659 λήμματα και καταμέτρηση της λέξης «πόλις» σχεδόν 2.800 φορές. Ήταν ένας πνευματικός χάρτης του αρχαίου κόσμου, που αποτύπωνε την ανθρώπινη παρουσία με τρόπο τόσο λεπτομερή, ώστε ακόμα και σήμερα αρχαιολόγοι τον συμβουλεύονται για να εντοπίσουν χαμένες πόλεις.

Η ειρωνεία είναι πως το ίδιο του το έργο σχεδόν χάθηκε. Από τους 60 τόμους, σώθηκε μόνο μια Επιτομή που έγραψε κάποιος Ερμόλαος, αφαιρώντας μεγάλο όγκο πληροφοριών. Ό,τι διασώθηκε, επανεκδόθηκε αργότερα από τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο και αποσπάσματα επιβίωσαν σε χειρόγραφα, λεξικά, ακόμα και σε έργα της χριστιανικής γραμματείας.

Ο Στέφανος δεν μας άφησε μνήμη από τη ζωή του. Μόνο μια τεράστια προσπάθεια να κρατήσει τον κόσμο ζωντανό με λέξεις. Δεν περιέγραψε τα ρούχα των κατοίκων, ούτε τις συνήθειές τους. Περιέγραψε τα ονόματα των τόπων τους. Γιατί ήξερε ότι ο πολιτισμός πεθαίνει πρώτα στη γλώσσα — κι ύστερα στις πέτρες.

Κανείς δεν ξέρει πότε ακριβώς πέθανε. Λέγεται ότι έζησε είτε την εποχή του Αναστασίου είτε του Ζήνωνα, ίσως και του Ιουστινιανού. Όμως το έργο του τον ξεπέρασε. Οι λέξεις που έγραψε κράτησαν ζωντανή τη μνήμη ενός κόσμου που αλλιώς θα είχε χαθεί. Και όλα αυτά, σε μια εποχή που η μνήμη ήταν πιο εύθραυστη από ποτέ.

Πηγή: https://www.sportime.gr/