Brain regain: Πώς επιστρέφουν τα χαμένα ταλέντα στην Ελλάδα

Στα χρόνια της κρίσης, εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες -για την ακρίβεια 600.000- απελπισμένοι από την έλλειψη εργασίας, ή… αμοιβής, άφησαν τα πάντα πίσω τους και έφυγαν για το εξωτερικό, ψάχνοντας (και βρίσκοντας, στις περισσότερες περιπτώσεις) μια καλύτερη τύχη και μια καλύτερη ζωή. Στη συντριπτική πλειοψηφία τους, οι Έλληνες αυτοί, σχεδόν κατά κανόνα με σπουδές πανεπιστημιακού επιπέδου και υψηλά επαγγελματικά προσόντα (εξ ου και ο όρος “brain gain” για τη φυγή των “μυαλών” στο εξωτερικό), σκέφτονταν ότι πιθανότατα δεν θα καταφέρουν ποτέ να ξαναζήσουν στην πατρίδα τους. Πολύ δε περισσότερο, εάν ειδικεύονταν σε εφαρμογές υψηλής, ή διαστημικής τεχνολογίας.

Μια τέτοια περίπτωση, ήταν και ο Νίκος Κουγιώνης, ο οποίος σπούδασε αεροδιαστημική και βρήκε τη δουλειά των ονείρων του -σχετικά με τους δορυφόρους- στην Τουλούζ της Γαλλίας. Όταν είδε αγγελία στο Linkedin για εργασία στο αντικείμενό του στην Ελλάδα, γέλασε. Νόμιζε ότι είχε γίνει λάθος. Και, κάπως έτσι, έκανε αίτηση για τη δουλειά, χωρίς να περιμένει κάτι. “Όταν όμως έμαθα για το πρόγραμμα των μικρο δορυφόρων που θα ξεκινούσε”, εξηγεί ο ίδιος, ο οποίος σήμερα είναι mechanical engineer στην Open Cosmos, τη μία από τις δύο εταιρείες που υπέγραψαν συμβάσεις με το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης για να “τρέξει” η απόκτηση από την Ελλάδα ενός σμήνους 15 μικροδορυφόρων, “κυριολεκτικά μάζεψα τα πράγματά μου και γύρισα. Όχι μόνο πλέον έχω dreamjob αλλά βοηθάω και την χώρα μου να αναπτύξει μια βιομηχανία που θα δώσει ευκαιρίες και σε άλλα άτομα σαν εμένα που μας συνεπαίρνει το διάστημα αλλά δεν μπορούσαμε να επιδιώξουμε καριέρα στην χώρα μας”.

Η περίπτωση του Νίκου Κουγιώνη είναι μια από τις περισσότερες από 350.000 Ελλήνων που αποφάσισαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, συντελώντας στην αναστροφή του φαινομένου brain drain σε brain regain. “Η Ελλάδα αλλάζει και σε περιμένει να επιστρέψεις”, είναι το σλόγκαν της μελέτης «Greece Country Highlights», για την ενημέρωση των Ελλήνων της διασποράς σχετικά με τις εξελίξεις στην Ελλάδα και τις ευκαιρίες επαναπατρισμού τους και δεν είναι υπερβολή αυτό. Στην κυβέρνηση διαπιστώνουν ότι ο αριθμός όσων θέλουν να επιστρέψουν αυξάνεται και για αυτόν τον λόγο είναι ακόμη πιο σημαντικό, ότι για πρώτη φορά εκπονείται ένα Στρατηγικό Σχέδιο για τον Απόδημο Ελληνισμό, το οποίο θα εκτείνεται από το 2024 έως το 2027 και αναμένεται να τεθεί προς δημόσια διαβούλευση κατά το επόμενο χρονικό διάστημα.

Έχουν γίνει βήματα προς τα εμπρός, αλλά σίγουρα χρειάζεται δουλειά ακόμα, όπως έχει αναφέρει η Γεωργία Μοσχόβου, υπεύθυνη επικοινωνίας στη VISA ΝΑ Ευρώπης, που μέχρι πρόσφατα εργαζόταν στην Ολλανδία. «Τα χαρακτηριστικά των θέσεων εργασίας που έβλεπα να είναι διαθέσιμες στην Ελλάδα ήταν κατώτερα των προσδοκιών μου, σε ό,τι αφορά στις αρμοδιότητες, το εργασιακό περιβάλλον, τις απολαβές, τις δυνατότητες εξέλιξης. Υπάρχουν φωτεινές εξαιρέσεις, όπως είναι η εταιρεία όπου εργάζομαι σήμερα, αλλά για να βρεθεί κάτι ανάλογο χρειάζεται αρκετή αναζήτηση από τους υποψηφίους. Έχει γίνει πρόοδος, υπάρχουν περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας, για αυτό άλλωστε και εγώ γύρισα τώρα και όχι νωρίτερα. Αλλά σίγουρα υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης.»

Η πλατφόρμα BrainReGain – Ελληνισμός Εν Δράσει, που έχει σκοπό «να βοηθήσει στη δημιουργία συνθηκών που θα ευνοήσουν την επιστροφή της γενιάς του brain drain», έχει αναπτύξει μία πλατφόρμα εύρεσης εργασίας, καθώς επίσης προσφέρεται ενεργή υποστήριξη από μέντορες σε όσους επιθυμούν να επιστρέψουν. Περισσότερες από 700 αιτήσεις έχουν υποβληθεί στην πρωτοβουλία και ήδη έχουν γίνει 156 αναθέσεις σε μέντορες από εταιρείες-μέλη της πρωτοβουλίας, οι οποίες εκπροσωπούν τους ισχυρότερους παραγωγικούς κλάδους της οικονομίας (βιομηχανία, τεχνολογία, τουρισμός, κά), επιβεβαιώνοντας τα στοιχεία της πρωτοβουλίας, σύμφωνα με τα οποία ένας στους δύο Έλληνες που ζουν σήμερα στο εξωτερικό θα ήθελαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα και το 37% της γενιάς του brain drain αν επέστρεφε στην Ελλάδα, θα επιθυμούσε να εργαστεί σε μεγάλη πολυεθνική εταιρεία.

Αυτοί που γύρισαν για να… βλέπουν τ’ άστρα

Η επιστροφή των ταλέντων στην πατρίδα, δεν οφείλεται μόνο στον ρομαντισμό και την αγάπη αυτών που έφυγαν για τη χώρα και τους ανθρώπους που άφησαν πίσω. Είναι μια σειρά παραγόντων που τους “έπεισαν”, με σημαντικότερο, βέβαια, το επαγγελματικό περιβάλλον με μια προοπτική καριέρας και ανταγωνιστικές απολαβές.

Η ανοδική πορεία της ελληνικής οικονομίας, η ανάπτυξη των νεοφυών επιχειρήσεων, οι ψηφιακές υπηρεσίες από την Πολιτεία και η αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής, τα φορολογικά κίνητρα και οι ευκαιρίες, είναι μερικά από αυτά τα κίνητρα που συντελούν στο brain regain. Χαρακτηριστικό και πιο πρόσφατα έιναι το το πρόγραμμα των μικροδορυφόρων στην Ελλάδα (οι οποίοι θα κατασκευάζονται στην Ελλάδα και θα ελέγχονται από βάσεις στη χώρα μας), το οποίο έχει κάνει focus στην αξιοποίηση του εγχώριου ταλέντου, δίνοντας σε νέους επιστήμονες την ευκαιρία να εργαστούν σε ένα αντικείμενο που μέχρι πρόσφατα έμοιαζε… εξωγήινο για τα ελληνικά δεδομένα, αλλά και σε έμπειρους οι οποίοι έφυγαν τα προηγούμενα χρόνια στο εξωτερικό και έκαναν καριέρα, να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, εργαζόμενοι υπό καλύτερες συνθήκες από το εξωτερικό, στο αντικείμενό τους. Η Ελλάδα, ξαναγίνεται ανταγωνιστική για να φέρει πίσω τα ταλέντα, ακόμα κι αν αυτά βρίσκονται σε θέσεις- “κλειδιά” και σε κλάδους που τα προηγούμενα χρόνια φαίνονταν ως πολύ μακρινοί για τα ελληνικά δεδομένα.

Μια τέτοια περίπτωση είναι αυτή της Δρος. Ανεζίνας Σολωμονίδου, η οποία είναι Ειδική Επιστήμονας για τις διαστημικές επιστήμες και τη διαστημική εξερεύνηση. Μετά από 12 χρόνια εργασίας ως πλανητολόγος σε διαστημικές αποστολές της NASA στο Λος Άντζελες και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) στη Μαδρίτη, δεν σχεδίαζε να επιστρέψει. Το έκανε με τη λειτουργία του Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, με το οποίο, όπως μας εξηγεί, “έχουμε την ευκαιρία να διαμορφώσουμε το δικό μας όραμα για την εξερεύνηση και την επιστήμη του διαστήματος, συμμετέχοντας ενεργά στις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες εξελίξεις, τόσο ερευνητικά όσο και τεχνολογικά. Είμαι χαρούμενη που φέρνω την εμπειρία μου πίσω στην Ελλάδα και συμβάλλω σε ένα έργο που έχει καθοριστική σημασία για το μέλλον της χώρας”.

Στην ESA εργαζόταν και η Μαρία Καταφυγιώτη, η οποία ανέλαβε Contracts Officer στην Open Cosmos Aegean (η οποία απασχολεί ήδη 17 άτομα βάσει σύμβασης, και θα φτάσει τους 27 μέχρι το τέλος του έτους, με ειδικότητες στα οικονομικά, τον προγραμματισμό αλλά και μηχανικούς διαστημικής). και δηλώνει ενθουσιασμένη που θα αξιοποιήσει τις γνώσεις και την εμπειρία της σε αυτή για να συμβάλει “στην υλοποίηση αυτού του ιδιαίτερα και πολλαπλά σημαντικού έργου για την πατρίδα μου”. Να αξιοποιήσει την τεχνογνωσία που απέκτησε, εργαζόμενος στην Τσεχία, θέλει, επιστρέφοντας στην Ελλάδα και ο electronics engineer της Open Cosmos, Νίκος Στυλιανού.

Μετά από 11 χρόνια εργασίας στον τραπεζικό τομέα, στο Βερολίνο και το Λονδίνο, ο Βασίλης Χαλουλάκος, επιστρέφει στην Ελλάδα για να αναλάβει επικεφαλής της ICEYE στην Ελλάδα. Δεν θα έχανε την ευκαιρία, λέει, να επιστρέψει στην Ελλάδα για να εργαστεί σε μια εταιρεία προηγμένης τεχνολογίας με παγκόσμιο αντίκτυπο και, έχοντας δουλέψει για χρόνια στην επενδυτική τραπεζική αλλά και στη διαχείριση ρίσκου, με την επιστροφή του στην Ελλάδα, φέρνει πίσω τεχνογνωσία και εμπειρίες που μπορούν να συνδυαστούν άμεσα με το εγχώριο ταλέντο για να δημιουργήσουν μια νέα δυναμική στην ελληνική αγορά.

Αυτή η… διαστημική επιστροφή ταλέντων κάνει τα στελέχη του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης να έχουν έναν λόγο παραπάνω να είναι περήφανα. Και πρώτα- πρώτα, τον υπουργό, Δημήτρη Παπαστεργίου, ο οποίος λέει ότι μια σπουδαία παράμετρος στη στρατηγική για το διάστημα, είναι “η δημιουργία ενός ελληνικού οικοσυστήματος διαστημικής τεχνολογίας, ενός σημείου αναφοράς για εταιρείες, ερευνητές και εργαζομένους από όλο τον κόσμο. Μέρος των εργασιών, όπως ο σχεδιασμός, η συναρμολόγηση, ο έλεγχος της σωστής λειτουργίας των μηχανισμών, θα πραγματοποιηθεί από τις εταιρίες κατασκευής των Μικροδορυφόρων στη χώρα μας. Νέοι που μεγάλωσαν και σπούδασαν στην Ελλάδα, άλλα έφυγαν στο εξωτερικό στη προσπάθεια ανεύρεσης καλύτερων όρων απασχόλησης, επιστρέφουν εμπλουτίζοντας το ανθρώπινο δυναμικό μας. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της χώρας είναι μια συνεχής πορεία ανέλιξης της ελληνικής κοινωνίας και της οικονομίας ο οποίος συμβάλλει στο brain gain”.