Αναμόρφωση και ανάπτυξη για το Παλατάκι της Θεσσαλονίκης

Το πρωινό είναι ηλιόλουστο και στο κέντρο της Θεσσαλονίκης η κίνηση είναι αυξημένη. Παίρνω τον δρόμο προς την Καλαμαριά και σε λίγα λεπτά φτάνω στο Μικρό Καραμπουρνού, εκεί όπου δεσπόζει το θρυλικό Κυβερνείο, γνωστό και ως «Παλατάκι», ένα εμβληματικό νεοκλασικό που χτίστηκε τη δεκαετία του ’50 και βρίσκεται σε μια ειδυλλιακή τοποθεσία.

Περιεργάζομαι την εξωτερική του όψη και βλέπω ότι πρόκειται για ένα κτίριο που ναι μεν σήμερα στέκει βουβό, αλλά πριν από μερικά χρόνια έσφυζε από ζωή. Για περίπου πέντε δεκαετίες γνώρισε δόξες και μεγαλεία. Στις ευρύχωρες αίθουσές του γράφτηκαν μερικές αξέχαστες στιγμές της Ιστορίας, καθώς υπήρξε κατοικία σημαντικών προσωπικοτήτων. Χωρίς αμφιβολία, αν και παραδομένο στη λήθη, στη σκουριά και στην υγρασία, ξεχωρίζει ακόμα ως ένα σημαντικό τοπόσημο και θεωρείται συνώνυμο της διαχρονικής αξίας και της αισθητικής της πόλης.

Στον περίβολό του βρίσκονται ο μεγάλος κήπος, ένα εκκλησάκι, το ελικοδρόμιο, μια μικρή μαρίνα ελλιμενισμού, ένας φάρος και ένα έρημο φυλάκιο. Κάποια ελεύθερα πράσινα παπαγαλάκια κάθονται στα μισοδιαλυμένα παντζούρια, η απρόσκοπτη και πανοραμική θέα προς τον Θερμαϊκό κεντρίζει το βλέμμα μου, ενώ όση ώρα είμαι εκεί διάφορα καραβάκια πηγαινοφέρνουν ταξιδιώτες σε συγκεκριμένα σημεία της περιοχής. Είναι εντυπωσιακό ότι από κει μπορείς να ατενίσεις ολόκληρη την πόλη, ενώ από την αντίθετη πλευρά έχεις τη δυνατότητα να δεις μέχρι και τις κορυφογραμμές των Πιερίων και του Ολύμπου.

Η ανάπτυξή του σε πολυχώρο πολιτισμού, συνεδρίων και εκδηλώσεων, χάρη στα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και τη μοναδική τοποθεσία του, θα συμβάλει στην ανάδειξη της Βόρειας Ελλάδας σε προορισμό όχι μόνο τουριστικό.

Απ’ την πρώτη στιγμή που μπαίνω στο εσωτερικό του κτιρίου αντιλαμβάνομαι ότι ο χρόνος έχει σταματήσει. Σαν να πάγωσαν όλα ξαφνικά. Σε κάθε τοίχο, σε κάθε γωνιά, σε κάθε σημείο, σε κάθε παράθυρο, αποκαλύπτεται η πολύτιμη ιστορία του. Στην είσοδο εξακολουθούν να υπάρχουν δύο μεγάλα πιάνα, ενώ πολλά από τα εναπομείναντα αντικείμενα παραμένουν καλυμμένα ή πακεταρισμένα.

Αναντίρρητα, η φθορά του χρόνου είναι ευδιάκριτη παντού, ακόμη και στα πανέμορφα ψηφιδωτά στο αίθριο του πρώτου ορόφου, που αποτυπώνουν κάποιες σκηνές της ελληνικής μυθολογίας. Παρόλο που οι θαυμαστές τοιχογραφίες και οροφογραφίες, τα διακοσμητικά ανάγλυφα και οι ένθετες διακοσμητικές ζώνες ακόμα σαγηνεύουν το μάτι του επισκέπτη, υπάρχουν αρκετά έπιπλα σημαντικής αξίας, καναπέδες, πολυθρόνες, γραφεία, ντουλάπες και φωτιστικά που έχουν υποστεί ζημιές.

Επιπρόσθετα, η υγρασία και η έλλειψη συντήρησης έχουν προκαλέσει σημαντικές βλάβες και ρωγμές σε ταβάνια και τοίχους, ενώ η σκουριά, η μούχλα και η υγρασία έχουν απλωθεί σε μέταλλα, πόρτες, συστήματα θέρμανσης καθώς και στις υδραυλικές και ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις. Αν και βαθιά ταλαιπωρημένο από την αχρησία, το εσωτερικό του προδίδει την ιστορική και αρχιτεκτονική του αξία.

Μπορεί να έχει σβήσει η λάμψη του παρελθόντος, αλλά να θυμίσουμε ότι στους χώρους του φιλοξενήθηκαν βασιλείς, αρχηγοί κρατών, πρωθυπουργοί και υπουργοί. Στους κήπους του αλλά και στο ισόγειο πραγματοποιήθηκαν περίφημες δεξιώσεις, ειδικά κατά τη διεξαγωγή της Διεθνούς Έκθεση της Θεσσαλονίκης. Αρχικά, χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του υπουργού Βορείου Ελλάδος και το 1963 παραχωρήθηκε στην τέως βασιλική οικογένεια ως θερινή κατοικία.

Το 1968, κατά τη διάρκεια της χούντας των συνταγματαρχών, αποδόθηκε πάλι στο υπουργείο Βορείου Ελλάδος. Στη διάρκεια της Μεταπολίτευσης χρησιμοποιήθηκε ως κυβερνητική κατοικία κυρίως για τους εκάστοτε υπουργούς Μακεδονίας-Θράκης. Στον Κωνσταντίνο Καραμανλή άρεσε συχνά να μένει εκεί, όταν ήταν πρωθυπουργός αλλά και Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Το 1997, άνοιξε τις πόρτες του για το κοινό με την εμβληματική έκθεση έργων του Καραβάτζιο, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της διοργάνωσης της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας που ήταν η Θεσσαλονίκη εκείνη τη χρονιά.

Τελευταίος ένοικος του Κυβερνείου υπήρξε την περίοδο 2004-2006 ο υπουργός Μακεδονίας-Θράκης, Νίκος Τσιαρτσιώνης, ενώ το 2006, επί υπουργίας Γεωργίου Καλαντζή, αποφασίστηκε το κλείσιμό του με σκοπό την ανακαίνιση, η οποία δεν ξεκίνησε ποτέ.

Το εμβληματικό κτίριο σχεδιάστηκε από τον Περικλή Σακελλάριο με τελική επεξεργασία του Ι. Χριστόπουλου τη δεκαετία του 1950, και εγκαινιάστηκε το 1960. Πρόκειται για ένα οίκημα νεοκλασικού ρυθμού με χαρακτηριστικά ανακτορικής αρχιτεκτονικής και συμμετρική διάταξη, με προπύλαιο και περιστύλιο από ιωνικούς κίονες. Αποτελείται από δύο βασικούς ορόφους που καλύπτουν 1.200 τετραγωνικά μέτρα. Οι αίθουσες υποδοχής του κοινού βρίσκονται στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο τα δωμάτια, δύο σουίτες, μπάνια και βοηθητικοί χώροι. Επίσης, διαθέτει δύο μεγάλους εξώστες και δύο κουζίνες.

Εκεί που νιώθω ότι έχω μπει σε μια χρονοκάψουλα είναι όταν περπατώ στους υπόγειους χώρους και στα δωμάτια που χρησιμοποιούνταν από το υπηρετικό προσωπικό. Σε όλο αυτό το αχανές σκοτεινό τμήμα λειτουργούσαν κάποτε μαγειρεία, πλυσταριό και αποθήκες, ενώ στο τέλος του άδειου διαδρόμου υπάρχει ακόμη ο ξενώνας του υπεύθυνου προσωπικού. Εκεί έχουν ξεμείνει ακόμη παλιές τηλεοράσεις, ξεχασμένα αποκόμματα και τεύχη εφημερίδων, μικρές επιτραπέζιες εστίες κουζίνας, ένα κρεβάτι, κάποια εργαλεία, αμέτρητα έγγραφα καθώς και αρκετοί ξεφτισμένοι σοβάδες, αποτέλεσμα της πολυετούς εγκατάλειψης.

Από την πλευρά της η Ηρώ Χατζηγεωργίου, διευθύνουσα σύμβουλος ΕΤΑΔ, επισημαίνει: «Πρόκειται για την πιλοτική εφαρμογή μιας νέας στρατηγικής για την αξιοποίηση περιουσιακών στοιχείων πολιτιστικής κληρονομιάς για την ΕΤΑΔ. Η διαμόρφωση του περιεχομένου, αφού έχουμε συζητήσει με την τοπική κοινωνία, η καταγραφή του και η ανάπτυξη της στρατηγικής ταυτότητας του Κυβερνείου πριν από την υλοποίηση των τεχνικών μελετών είναι σημαντικά για την καλύτερη αξιοποίησή του και για τη βιωσιμότητά του. Έχει ξεκινήσει ήδη η χαρτογράφηση του περιεχομένου, με έμφαση σε αυτό της Βουλής των Ελλήνων, και θα ακολουθήσουν οι υπόλοιποι πάροχοι περιεχομένου στη Θεσσαλονίκη, όπως φεστιβάλ, μουσεία κ.ά.».

Πριν από τρεις μήνες, η ΕΤΑΔ, το Υπερταμείο και η Βουλή των Ελλήνων υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας για την αξιοποίηση του Κυβερνείου, στο πλαίσιο του οποίου η Βουλή προτίθεται να καλύψει το κόστος αποκατάστασης του χώρου, αφού αυτό συνοδευτεί από τις απαραίτητες μελέτες. Οι δράσεις που προβλέπεται να φιλοξενηθούν είναι η διοργάνωση εκδηλώσεων, επαγγελματικές και υψηλού κύρους συναντήσεις και δράσεις πολιτισμού, και εκθέσεις τέχνης. Μάλιστα, ο πρόεδρος της Βουλής, κ. Κωνσταντίνος Τασούλας, είχε υποστηρίξει για το μνημόνιο: «Φαίνεται πως ήλθε η ώρα η Βουλή των Ελλήνων να αποκτήσει μια σταθερή βάση εδώ στη Βόρεια Ελλάδα. Και τι καλύτερη ευκαιρία γι’ αυτό από την αξιοποίηση ενός από τα εμβληματικότερα δημόσια κτίρια που είναι γνωστό και ως “Κυβερνείο” ή “Παλατάκι”. Με περίοπτη θέση στην παράκτια ζώνη και βαρύνουσα σημασία, ιστορική και συμβολική, το Κυβερνείο και η τοπική κοινωνία της Καλαμαριάς και της ευρύτερης Θεσσαλονίκης περιμένουν πολλά χρόνια την αποκατάσταση και επαναλειτουργία του. Η ιδέα να εξετάσουμε σοβαρά τη δυνατότητα να γίνει το Κυβερνείο η βορειοελλαδίτικη έδρα του Ιδρύματος της Βουλής γίνεται πράξη. Σύντομα, και έπειτα από επίκαιρες μελέτες, θα ξέρουμε τι χρειάζεται από πλευράς κόστους και εργασιών για την επαναλειτουργία του κτιρίου και του περιβάλλοντος χώρου. Και είμαι βέβαιος πως με αυτήν τη γνώση και τη συνεργασία μας με το Υπερταμείο και την ΕΤΑΔ θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε στα επόμενα βήματα υλοποίησης και, επιτέλους, της αποκατάστασης, για να έλθει μετά, σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία, η αξιοποίησή του ως πολυχώρου πολιτισμού μέσα από το ευρύ φάσμα των πρωτοβουλιών του Ιδρύματος της Βουλής. Πρωτοβουλιών που τα τελευταία χρόνια γνώρισε καλά η Βόρεια Ελλάδα με εκθέσεις, συνέδρια και συναντήσεις στην Καβάλα, στη Δράμα, στην Αλεξανδρούπολη, στα Ιωάννινα, στη Θεσσαλονίκη, στις Σέρρες, στην Έδεσσα και στην Καστοριά. Χαίρομαι που η Βουλή των Ελλήνων ανταποκρίνεται στην ευθύνη να φέρει σε πέρας ένα παλλαϊκό και ομόθυμο αίτημα της Θεσσαλονίκης και που στη θέση του παλαιού οχυρού θα εγκατασταθεί ένα ανοιχτό στην τοπική κοινωνία ορμητήριο πολιτισμού και ιστορικής έρευνας γύρω από τη δημοκρατία και τον κοινοβουλευτισμό».

Συγχρόνως, όπως ήδη γνωρίζουμε, η ΕΤΑΔ προέβη στην ανάθεση των μελετών για την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης του κτιρίου και του χώρου, ενώ για πρώτη φορά γίνεται ταυτόχρονα η ανάπτυξη της ταυτότητας και η στρατηγική τοποθέτησή του, μέσα από μια συμμετοχική διαδικασία συλλογής περιεχομένου. Στις 9 Σεπτεμβρίου 2024, στο Αμφιθέατρο του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης, στους χώρους της 88ης ΔΕΘ, έγινε ενημερωτική συνάντηση εργασίας που οργανώθηκε από την ΕΤΑΔ και το Υπερταμείο/Growthfund, με τη συμμετοχή της Βουλής των Ελλήνων. Συμμετείχαν βουλευτές, αξιωματούχοι της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, ο δήμος Καλαμαριάς, φορείς της κοινωνίας των πολιτών, πολιτιστικοί σύλλογοι και εκπρόσωποι της δημιουργικής κοινότητας της Θεσσαλονίκης. Ενημερώθηκαν για τα επόμενα βήματα της συμμετοχικής αυτής διαδικασίας, που έχει ήδη ξεκινήσει.

Η ανάπτυξή του σε πολυχώρο πολιτισμού, συνεδρίων και εκδηλώσεων, χάρη στα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και τη μοναδική τοποθεσία του, θα συμβάλει στην ανάδειξη της Βόρειας Ελλάδας σε προορισμό όχι μόνο τουριστικό. Ευελπιστούμε, μετά την ολοκλήρωση της ανάπλασης, να έχει υλοποιηθεί όχι απλώς η ανακατασκευή του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος αλλά να ενταχθεί ξανά με αρμονικό τρόπο στην ευρύτερη λειτουργία της πόλης. Κι αυτό διότι η αποκατάσταση και η πολιτιστική αξιοποίηση του Κυβερνείου θα σηματοδοτήσει μια νέα εποχή για την οικονομική και κοινωνική ζωή της Θεσσαλονίκης.

Πηγή: https://www.lifo.gr/